.jpg)
លោក មេធាវី កុយ ដុល្លា កាលពីពេលកន្លងមក។ រូបថត សហការី
តាមច្បាប់ មុននឹងកាន់កាប់ទ្រព្យសម្បតិ្តអ្វីមួយតែងតែមានលក្ខខណ្ឌ ដើម្បីបំពេញតាមនីតិវិធីដូចជា កម្មសិទ្ធិលើម៉ូតូ ឬរថយន្តគឺត្រូវមានឯកសារពាក់ព័ន្ធជាដើម។ រីឯការកាន់កាប់ដីធ្លីក៏មានលក្ខខណ្ឌដែលត្រូវបំពេញផងដែរ មុនពេលបានក្លាយជាម្ចាស់។
ចង់ដឹងថា តើមុននឹងក្លាយជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របច្បាប់តើត្រូវមានកត្តាអ្វីខ្លះ? ជុំវិញចម្ងល់នេះ ភ្នំពេញប៉ុស្ដិ៍បានសុំការពន្យល់ពីលោក មេធាវី កុយ ដុល្លា ជាសមាជិកនៃក្រុមមេធាវីធម្មសាស្ត្រដែលមានការិយាល័យបម្រើការងារនៅអគារលេខ ៣៦ ជាន់ទី ១០ បន្ទប់លេខ P១០-P១១ ផ្លូវលេខ ១៦៩ សង្កាត់វាលវង់ ខណ្ឌ៧មករា រាជធានីភ្នំពេញ (Email:k.dolla@bakc.org.kh) ដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម៖
តើពលរដ្ឋគ្រប់រូបអាចសុំកាន់កាប់ដីធ្លីបានដោយផ្អែកលើកត្តាអ្វីខ្លះ?
ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការបកស្រាយនូវសំណួរខាងលើ យើងត្រូវស្វែងយល់ពីសញ្ញាណនៃការកាន់កាប់ជាមុនសិន តើការកាន់កាប់មានអត្ថន័យដូចម្ដេច? យោងតាមមាត្រា ២២៧ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ចែងថា “ការកាន់កាប់ សំដៅទៅលើការក្ដាប់ទុកវត្ថុមានន័យថា ការគ្រប់គ្រងលើរូបវត្ថុតាមការជាក់ស្ដែង ទោះចំពោះក្ដី ឬដោយប្រយោលក្ដី”។
ប៉ុន្តែការកាន់កាប់នេះទាមទារនូវលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដែលកំណត់ដោយច្បាប់។ ផ្អែកតាមច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ ដែលមានមាត្រាមួយចំនួននៅជាធរមានពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការកាន់កាប់នេះជាអាទិ៍ក្នុងមាត្រា ៣៨ និង ៤៣។ នៅក្នុងនោះ ការកាន់កាប់ដីធ្លី គឺត្រូវតែប្រាកដថា ដីនោះមិនមែនជាដីរបស់រដ្ឋ ហើយការកាន់កាប់នេះ គឺជាការកាន់កាប់ដោយពិតប្រាកដ មានការដឹងឮជាសាធារណៈ គ្មានអំពើហិង្សា គ្មានការអាក់ខាន និងដោយសុចរិត។
បន្ថែមពីលើនេះ បុគ្គលទាំងទ្បាយដែលបានអាស្រ័យផលលើភោគៈដោយសន្តិវិធី និងមិនមានការជំទាស់ចាប់ពី ៥ ឆ្នាំ យ៉ាងតិចគិតមកដល់កាលបរិច្ឆេទនៃការប្រកាសឱ្យប្រើច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ២០០១ មានសិទ្ធិស្នើសុំបណ្ណកម្មសិទ្ធិស្ថាពរ (មាត្រា ៣០ នៃច្បាប់ភូមិបាល ឆ្នាំ ២០០១)។ ដោយទ្បែក ប្រសិនបើពិនិត្យមើលក្រមរដ្ឋប្បវេណីដែលកំពុងអនុវត្តជាធរមានក៏បានកំណត់អាជ្ញាយុកាលក្នុងការទទួលបានលទ្ធកម្ម កម្មសិទ្ធិផងដែរ។
ទី១ គឺបុគ្គលដែលបានកាន់កាប់ដីអស់រយៈពេល ១០ ឆ្នាំ ដោយភាពសុចរិត គ្មានកំហុស ដោយសន្ដិវិធី ដឹងឮជាសាធារណៈ និងមានឆន្ទៈយកជាកម្មសិទ្ធិ មានសិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីតាមរយៈលទ្ធកម្មកម្មសិទ្ធិ។
ទី២ បុគ្គលដែលបានកាន់កាប់ដីអស់រយៈពេល ២០ ឆ្នាំ ដោយសន្ដិវិធី ដឹងឮជាសាធារណៈ និងមានឆន្ទៈយកជាកម្មសិទ្ធិ មានសិទ្ធិក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លី និងអាចទទួលលទ្ធកម្ម កម្មសិទ្ធិផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌខាងលើ (មាត្រា ១៦២ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី)។ ការកំណត់អំពីលទ្ធកម្ម កម្មសិទ្ធិលើអចលនវត្ថុដោយអាជ្ញាយុកាលបែបនេះ គឺដើម្បីឱ្យទំនាក់ទំនងគតិយុត្តមានស្ថិរភាព ពោលគឺជនដែលបានកាន់កាប់ជាក់ស្តែងនូវអចលនវត្ថុអស់រយៈពេលវែង ដោយមានឆន្ទៈយកមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ គួរតែចាត់ទុកថាជននោះជាកម្មសិទ្ធិករ ទោះជននោះពុំមែនជាកម្មសិទ្ធិករពិតប្រាកដក៏ដោយ។
ក្រៅពីនេះ នៅមានវិធីមួយទៀតដែលប្រជាពលរដ្ឋអាចស្នើសុំកាន់កាប់បាន គឺទទួលតាមរយៈដីសម្បទានសង្គមកិច្ច។ ប៉ុន្តែអ្នកស្នើសុំដីសម្បទានសង្គមកិច្ចត្រូវមានលក្ខណសម្បតិ្តស្របតាមមាត្រា ១០ នៃអនុក្រឹត្យស្តីពីសម្បទានដីសង្គមកិច្ច រួមមានដូចជា ៖
១-មានសញ្ជាតិខ្មែរ និងមានសមត្ថភាពតាមផ្លូវច្បាប់ដើម្បីធ្វើជាម្ចាស់ដី។
២-ជាមេគ្រួសារនៃគ្រួសារដែលមានសមាជិក ២ នាក់ ឬច្រើននាក់ដែលមានសាច់សាលោហិតជាមួយគ្នា ឬមានចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងរស់នៅជាមួយគ្នាក្នុងលំនៅឋានតែមួយ។
៣-បំពេញលក្ខណវិនិច្ឆ័យខាងហិរញ្ញវត្ថុដែលកំណត់ដោយប្រកាសរបស់ក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា ដោយផ្អែកលើយោបល់របស់គណៈកម្មាធិការសម្បទានដីសង្គមកិច្ចថ្នាក់ជាតិ។ គោលការណ៍ណែនាំស្ដីពីការវាយតម្លៃប្រាក់ចំណូល ត្រូវពិចារណាដោយផ្អែកលើទំហំគ្រួសារ និងលក្ខខណ្ឌអាយុ និងសុខភាពនៃសមាជិកគ្រួសារ។
៤-មិនមែនជាកម្មសិទ្ធិករ ឬភោគីនៃដីផ្សេងទៀតដែលមានទំហំស្មើ ឬលើសពីការកំណត់ទំហំដីសម្បទានសង្គមកិច្ច។
៥-បានត្រៀមខ្លួនជាស្រេច មានឆន្ទៈ និងមានលទ្ធភាពចូលរួមក្នុងកម្មវិធីសម្បទានដីសង្គមកិច្ច ស្របតាមផែនការសម្បទានដីសង្គមកិច្ចដែលបានយល់ព្រម ។ (សូមរង់ចាំអានវគ្គបន្ដនៅសប្ដាហ៍ក្រោយ)
