លោកមេធាវី អ៊ឹម រចនា កាលពីកន្លងមក។ រូបថត សហការី
ដើម្បីឲ្យគ្រប់លក្ខណៈតាមច្បាប់ចៀសវាងគ្មានការទទួលខុសត្រូវពេលមានវិវាទចៃដន្យកើតឡើងភាគីអ្នកជួលផ្ទះ និងម្ចាស់ផ្ទះត្រូវធ្វើកិច្ចសន្យាឲ្យច្បាស់លាស់ដើម្បីផលប្រយោជន៍ ពេលមានហានិភ័យណាមួយ។ ដើម្បីឲ្យអ្នកអានបានស្វែងយល់ពីកិច្ចការនេះ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍បានសម្ភាសជាមួយលោក អ៊ឹម រចនា ក្រុមមេធាវី ដឺ ហ្ល្វេក (The FLAG LAW GROUP) ដែលមានការិយាល័យផ្ទះលេខ ២A ផ្លូវលេខ ៥៦៦ កែង ៦០៨ សង្កាត់បឹងកក់ ២ ខណ្ឌទួលគោក រាជធានីភ្នំពេញដែលមានខ្លឹមសារដូចខាងក្រោម ៖
ឧបមាថា លោក (ក) បានជួលផ្ទះទៅឲ្យលោក (ខ) ប៉ុន្តែមិនបានធ្វើកិច្ចសន្យាជាមួយគ្នាទេ។ ចៃដន្យផ្ទះនោះត្រូវភ្លើងឆេះបណ្តាលឲ្យលោក (ខ) ស្លាប់។ តើក្នុងករណីបែបនេះលោក (ក) ដែលជាម្ចាស់ផ្ទះត្រូវទទួលខុសត្រូវផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ ឬផ្នែកសំណងរដ្ឋប្បវេណីទេ?
បច្ចុប្បន្ននេះកំណើននៃការផ្លាស់ទីពីតំបន់ដាច់ស្រយាលមកស្នាក់នៅទីប្រជុំជន ដើម្បីស្វែងរកការងារធ្វើ ឬធ្វើអាជីវកម្ម និងសកម្មភាពផ្សេងៗទៀតដើម្បីរកប្រាក់មកផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃគឺមានច្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់។
ដោយសារតែអ្នកដែលបានផ្លាស់ទីពីតំបន់ដាច់ស្រយាលមកនៅទីប្រជុំជនទាំងនោះកាន់តែច្រើន និងពុំមានផ្ទះ ឬអគារផ្ទាល់ខ្លួនសម្រាប់ស្នាក់ ឬធ្វើអាជីវកម្មនោះទេ ដូច្នេះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះអចលនទ្រព្យ (ដីធ្លី និងអគារ) ភាគច្រើនត្រូវបានគេដាក់ជួល ដើម្បីបម្រើតាមតម្រូវការក្នុងនោះក៏មានការប្រើប្រាស់ជាការិយាល័យរបស់ក្រុមហ៊ុន ឬអង្គការជាដើម។ ក្នុងទំនាក់ទំនងប្រតិបត្តិការនៃការជួលនេះគឺភាគច្រើនគេបានធ្វើតាមរយៈកិច្ចសន្យាជួល ឬពេលខ្លះគេគ្រាន់តែធ្វើឡើងតាមរយៈការព្រមព្រៀងផ្ទាល់មាត់ក៏មានដែរ។
“កិច្ចសន្យាជួល” ឬយើងអាចហៅបានម្យ៉ាងទៀតថា “ភតិសន្យា” គឺជាទំនាក់ទំនងគតិយុត្តដែលភាគី “ម្ចាស់វត្ថុ” (ភតិបតី) យល់ព្រមឱ្យ “អ្នកជួល” (ភតិកៈ) ប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលលើវត្ថុ (ចលនវត្ថុ ឬអចលនវត្ថុ) ដែលជាកម្មវត្ថុនៃកិច្ចសន្យាជួល។
ដូចបានបញ្ជាក់ជូនខាងលើហើយថា “កិច្ចសន្យាជួល” ជាទំនាក់ទំនងរវាង “ម្ចាស់វត្ថុ” និង “អ្នកជួល” ដែលតាមរយៈនេះវត្ថុដែលជាកម្មវត្ថុនៃកិច្ចសន្យាជួលត្រូវស្ថិតក្រោមការប្រើប្រាស់ និងអាស្រ័យផលជាប្រចាំរបស់អ្នកជួលសម្រាប់បម្រើឲ្យគោលបំណងរបស់អ្នកជួល។ ក្រៅពីការប្រើប្រាស់ខាងលើក៏តម្រូវឱ្យមានការថែទាំវត្ថុជួលឱ្យស្ថិតក្នុងស្ថានភាពល្អប្រសើរព្រមទាំងតម្រូវឱ្យប្រើប្រាស់អចលនវត្ថុជួលប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវ និងស្របច្បាប់ផងដែរ។ បើទោះជាមានការតម្រូវ និងការធានាដោយផ្ទាល់មាត់ក្ដី និងដោយការធ្វើជាលាយលក្ខណ៍អក្សរក្ដីក៏នៅតែមានការលេចចេញនូវបញ្ហាមួយចំនួនផងដែរ។ ជាក់ស្តែងខាងក្រោមនេះជាឧទាហរណ៍មួយក្នុងចំណោមឧទាហរណ៍ជាច្រើន។
ឧទាហរណ៍៖ លោក "ក" (ម្ចាស់ផ្ទះ) ជួលផ្ទះរបស់គាត់ទៅឱ្យលោក "ខ" (អ្នកជួលផ្ទះ)។ ដោយសារអ្នកទាំង ២ ជាមិត្តភក្តិនឹងគ្នាទើបលោក "ក" និងលោក "ខ" ពុំបានធ្វើកិច្ចសន្យាជួលផ្ទះឡើយ។ ចៃដន្យមានអគ្គិភ័យកើតឡើងដោយសារទុស្សេខ្សែភ្លើងបណ្តាលឱ្យផ្ទះនោះត្រូវឆេះអស់ហើយលោក "ខ" (អ្នកជួលផ្ទះ) បានស្លាប់ក្នុងគ្រោះថ្នាក់នោះ។ តើលោក "ក" ដែលជាម្ចាស់ផ្ទះនោះត្រូវទទួលខុសត្រូវដែរឬទេ?
តាមរយៈឧទាហរណ៍ខាងលើនេះខ្ញុំបាទសូមធ្វើការបកស្រាយពីទិដ្ឋភាពច្បាប់ និងការជួបប្រទះជាក់ស្ដែងតាមលក្ខខណ្ឌ និងតាមស្ថានភាពខុសៗគ្នាដូចខាងក្រោមនេះ ៖
(១)-លក្ខខណ្ឌនៃការជួលអចលនវត្ថុដោយពុំមានកិច្ចសន្យាជួល ៖
ដោយពិនិត្យលើអង្គហេតុក្នុងឧទាហរណ៍ខាងលើយើងឃើញថា អគ្គិភ័យដែលកើតឡើងដោយសារទុស្សេខ្សែភ្លើង មានប្រភពពីផ្ទះរបស់លោក "ក"។ លោក “ក” ដែលជាម្ចាស់ផ្ទះអាចបញ្ចៀសនូវហានិភ័យនេះជាមុនដោយត្រូវភ្ជាប់នូវឧបករណ៍សុវត្ថិភាពដែលអាចផ្តាច់ចរន្តអគ្គិសនីជាស្វ័យប្រវត្តិ (ឌីសង់ទ័រ) ដើម្បីបង្ការករណីទុស្សេនេះ។ ប៉ុន្តែដោយមូលហេតុធ្វេសប្រហែសនេះ ទើបបណ្តាលឱ្យមានអគ្គិភ័យកើតឡើង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះដោយសារទំនាក់ទំនងជួលរបស់លោក “ក” និងលោក “ខ” មិនបានកើតឡើងក្រោមលក្ខខណ្ឌនៃកិច្ចសន្យាជួលផ្ទះដែលចែងលក្ខខណ្ឌដើម្បីបញ្ចៀសការទទួលខុសត្រូវណាមួយរបស់ម្ចាស់ផ្ទះ។ (ក្រមរដ្ឋប្បវេណីមាត្រា ៦០២)
តាមរយៈនេះលោក "ក" អាចត្រូវបានដាក់ឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះព្យសនកម្ម (ការខូចខាត) ដែលកើតចេញពីអគ្គិភ័យនោះក្រោមលក្ខខណ្ឌនៃការទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើអនីត្យានុកូល។ "អំពើអនីត្យានុកូល" ត្រូវបានក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានចែងកំណត់ថា ជាអំពើប្រព្រឹត្តដោយចេតនាក្តី ឬអចេតនាក្តីដែលបំពានដោយខុសច្បាប់ដល់សិទ្ធិ ឬផលប្រយោជន៍របស់អ្នកដទៃ ហើយបុគ្គលដែលបានប្រព្រឹត្តត្រូវទទួលខុសត្រូវសងការខូចខាតដែលកើតឡើងដោយអំពើនេះ។ (សូមរង់ចាំអានវគ្គបន្តនៅសប្ដាហ៍ក្រោយ)
