កិច្ចសន្ទនាប្រជាធិបតេយ្យក្រោមមូលបទ «ប្រជាធិបតេយ្យឌីជីថល និងបញ្ញាសិប្បនិម្មិតក្នុងការលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអភិបាលកិច្ចល្អនៅកម្ពុជា» កាលពីសប្តាហ៍មុន។ វិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា
ភ្នំពេញៈ ខណៈពេលដែលបញ្ញាសិប្បនិម្មិត (AI) បាននឹងកំពុងតែចាប់ផ្តើមពង្រីកខ្លួនបន្តិចៗនៅកម្ពុជា ដូចជា នៅក្នុងវិស័យសារព័ត៌មានជាដើម មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលក៏បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភ ពីការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាថ្មីនេះ ច្រើនហួសហេតុ ឬប្រើក្នុងផ្លូវខុស ដែលអាចបង្កផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់បុគ្គល អង្គភាព និងសង្គមជាតិផងដែរ។
កម្មវិធីបកប្រែ TranslateKh ជាកម្មវិធីជំនួយការឆ្លាតសម្រាប់បកប្រែពាក្យ ឃ្លា ប្រយោគ ឬអត្ថបទពីភាសាខ្មែរ ទៅ ភាសាអង់គ្លេស និងពីភាសាអង់គ្លេស ត្រឡប់មកភាសាខ្មែរវិញ ដោយប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI និងបច្ចេកវិទ្យាសិក្សាស៊ីជម្រៅ (Deep Learning) ត្រូវបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នៅក្នុងវេទិកាបញ្ញាសិប្បនិម្មិតកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២៤ ក្រោមប្រធានបទ “ស្វែងយល់អំពីនវានុវត្តបច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត និង កាលានុវត្តភាពសម្រាប់កម្ពុជានាពេលអនាគត” នាថ្ងៃទី២៥ ខែវិច្ឆិកានេះ។
ក្រសួងប្រៃសណីយ៍ និងទូរគមនាគមន៍បានឱ្យដឹងថា បច្ចុប្បន្ន កម្មវិធីនេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើងជាមួយទិន្នន័យប្រមាណជា ១៥លានឃ្លាបកប្រែ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចសន្ទនាទូទៅ និងសារព័ត៌មានជាតិ-អន្តរជាតិ ព្រមទាំងទទួលបានលទ្ធផលតេស្តប្រមាណ ៩៧ភាគរយលើសុក្រឹតភាពនៃលទ្ធផលផងដែរ។
នៅលើបណ្តាញសង្គមក៏មានការប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ដើម្បីអានអត្ថបទជាភាសាខ្មែរផងដែរ។ ក្នុងនោះមានសម្លេងអានជាស្រ្តី ដែលត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះឱ្យថា ស្រីមុំ និងជាបុរស ឈ្មោះ ពិសិដ្ឋ។ ក្រៅពីនោះ នៅតាមបណ្តាស្ថាប័នរដ្ឋ និងឯកជនខ្លះ ក៏កំពុងតែប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ដើម្បីអានអត្ថបទជាភាសាអង់គ្លេស ដើម្បីបង្ហាញ ឬក៏ផ្សព្វផ្សាយពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួនទៅដល់សាធារណជន។
ក្នុងការអានសម្លេងនេះ AI ក៏អាចបម្លែងសម្លេងធម្មតាមួយ ទៅជាសម្លេងដែលបង្ហាញអារម្មណ៍ខឹង (Angry) ទុក្ខ ព្រួយ (Sad) ភ្ញាក់ផ្អើល (Surprised) ងឿងឆ្លល់ (Curious) និងអារម្មណ៍បែបសុទិដ្ឋិនិយម (Optimistic) ជាដើម។ កាន់តែពិសេសជាងនេះទៅទៀតនោះ AI ក៏អាចជួយប្រែក្លាយសម្លេងច្រៀងធម្មតាមួយ ទៅជាសម្លេងរបស់តារាចម្រៀងដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់ផងដែរ។
បញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI នៅមិនទាន់មានការប្រើប្រាស់ទូលំទូលាយនោះទេនៅតាមវិស័យនីមួយៗនៅកម្ពុជា ដូចជាក្នុងវិស័យសារព័ត៌មានជាដើម ខណៈដែលប្រទេសក្នុងតំបន់ខ្លះ និងនៅសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម បានកំពុងតែប្រើប្រាស់បច្ចេកទេស AI ជាជំនួយនៅក្នុងបន្ទប់ព័ត៌មាន (Newsroom) យ៉ាងច្រើនក្រាស់ក្រែល។
ការប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ក៏ត្រូវបានលើកឡើងយ៉ាងច្រើនផងដែរ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលថ្នាក់ដឹកនាំប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅអាស៊ី ឆ្នាំ ២០២៤ (Asian Media Leaders Summit 2024) ដែលបានធ្វើឡើងក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី និងក្នុងវេទិកាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនៅអាស៊ី ឆ្នាំ ២០២៤ (Asia Media Forum 2024) នៅក្នុងប្រទេសស្រីលង្កា ក្នុងខែវិឆ្ឆិកានេះ។
ក្រុមអ្នកចូលរួមបានចែករំលែកបទពិសោធន៍ និងការយល់ឃើញរបស់ពួកគេចំពោះការប្រើប្រាស់ AI នេះ។ ពួកគេបានលើកឡើងថា នៅក្នុងបន្ទប់ព័ត៌មាន AI គួរតែត្រូវប្រើធ្វើជា «ជំនួយដើម្បីពន្លឿន និងសម្រួលការងាររបស់អ្នកសារព័ត៌មាន»តែប៉ុណ្ណោះ ដូចជាប្រើប្រាស់ក្នុងការស្រាវជ្រាវរកប្រធានបទផ្សេងៗ ការបកប្រែ ការសង្ខេបអត្ថបទ ការកែអត្ថបទ ការត្រួតពិនិត្យ សុក្រឹតភាពនៃអត្ថបទ (fact check) ការត្រួតពិនិត្យកំហុសវេយ្យាករណ៍ ការដាក់ចំណងជើង ការសម្រួល ឬបកស្រាយទិន្នន័យ (Data) ទៅជាអត្ថបទព័ត៌មាន និងការសរសេរព័ត៌មានកីឡា ជាដើម។ បន្ថែមពីនោះ AI ក៏ត្រូវបានប្រើផងដែរ នៅក្នុងការវិភាគទិន្នន័យ ការបំលែងសម្លេងទៅជាអក្សរ (ប្រតិចារិក Audio transcription) និងបង្កើតរូបថត ឬរូបភាពជាដើម។
ទោះយ៉ាងណា ក្រុមអ្នកចូលរួមបានលើកឡើងថា អ្នកសារព័ត៌មានមិនគួរប្រើប្រាស់ AI ទាំងស្រុង ដើម្បីសរសេរព័ត៌មានជំនួសខ្លួននោះដែរ ជាពិសេស គឺអត្ថបទព័ត៌មានបែបស៊ើបអង្កេត (Investigative story) ឬបញ្ហារសើបនានា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត រូបថតរបស់មនុស្សពិតម្នាក់ ក៏មិនគួរជំនួសដោយរូបថត ដែលបង្កើតដោយប្រើបច្ចេកវិទ្យា AI នេះដែរ នៅក្នុងអត្ថបទសារព័ត៌មាន។ ក្នុងករណី អង្គភាពសារព័ត៌មានមួយប្រើប្រាស់រូបថត ឬ រូបភាព AI គេគួរតែបញ្ជាក់ប្រាប់សាធារណជនឱ្យបានដឹងផងដែរ។
ការប្រើប្រាស់បញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ក៏បានកំពុងតែបង្កការព្រួយបារម្ភផងដែរ ដូចជា ការកាត់បន្ថយធនធានមនុស្ស និងការធ្វើឱ្យមនុស្សអសកម្ម។ ជាពិសេសទៅទៀតនោះ វាធ្វើឱ្យសាធារណជនបាត់បង់ការទុកចិត្តទៅអង្គភាពនោះ ដែលមានប្រើប្រាស់ AI នេះ រហូតដល់មានការចាត់ទុក ផលិតផលពី AI ថាជា «ព័ត៌មានក្លែងក្លាយ»ទៀតផង។
ការប្រើប្រាស់ AI ក៏អាចធ្វើឱ្យអ្នកសារព័ត៌មាន មានការទទួលខុសត្រូវតិចជាងមុន ហើយសាច់រឿង (Content) ក្នុងអត្ថបទសារព័ត៌មានទាំងស្រុងក៏ត្រូវបានបង្ហាញប្រាប់ទៅប្រព័ន្ធ AI មុនពេលចេញផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណ។ ប្រការនេះ ក៏ជាផ្នែកមួយ ដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់ «ឯករាជ្យភាព» របស់អង្គភាពសារព័ត៌មានផងដែរ។
ដើម្បីជៀសវាងបញ្ហាផ្សេងៗ ដូចជា ការមិនគោរពក្រមសីលធម៌សារព័ត៌មាន (Media ethics) និងសុចរិតភាព ជាដើមនោះ អង្គភាពសារព័ត៌មាន ក៏គួរតែបង្កើតឱ្យមានគោលការណ៍ ឬការណែនាំ (Guideline)ពីការប្រើប្រាស់ AI នៅក្នុងបន្ទប់ព័ត៌មានផងដែរ។
ដោយឡែក នៅក្នុងបរិបទនៃការប្រើប្រាស់ AI ក្នុងសង្គមទាំងមូលវិញ មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញក្តីបារម្ភផងដែរ ប្រសិនបើមានការប្រើប្រាស់ក្នុងផ្លូវខុស។
ក្នុងកិច្ចសន្ទនាប្រជាធិបតេយ្យក្រោមមូលបទ «ប្រជាធិបតេយ្យឌីជីថល និងបញ្ញាសិប្បនិម្មិតក្នុងការលើកកម្ពស់ការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងអភិបាលកិច្ចល្អនៅកម្ពុជា» នាពេលថ្មីៗនេះ ប្រធានអង្គភាព អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា បានលើកឡើងថា អ្នកខ្លះប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលដើម្បីបម្រើគោលដៅនយោបាយផល ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន និងផលប្រយោជន៍មុខជំនួញជាដើម។ ប៉ុន្តែពេលខ្លះ វាបានផ្តល់នូវផលអវិជ្ជមានទៅវិញ ដោយសារតែការបំពាន«ក្រមសីលធម៌»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ពេលខ្លះយើងឃើញហើយ ទីលានបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលអនឡាញ បានក្លាយទៅជាទីលានជេរប្រមាថគ្នា ជេរប្រមាថថ្នាក់ដឹកនាំ រហូតដល់ជេរប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ...។ល។ មានគ្រប់ មានសព្វ។ នេះគឺជាបញ្ហាប្រឈម»។
លោកលើកឡើងបន្តថា បច្ចេកវិទ្យា AI ក៏អាចចម្លងមុខ ឬសំលេង (Clone)ឱ្យដូចទៅនឹងរូប ឬសំលេងរបស់អ្នកណាម្នាក់ផងដែរ ដែលអាចត្រូវបានយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងផ្លូវខុស។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បន្តិចទៀត AI ចេញមក។ គេអាចក្លូន មុខមនុស្ស គេអាចក្លូនសំលេងផ្សេង ដែលសំលេងដូចសំលេងខ្ញុំ។ ឧទាហរណ៍ មិនមែនសំលេងខ្ញុំផង គេ យកសំលេងដូចសំលេងខ្ញុំចឹង មុខខ្ញុំទៀត។ នេះជាគ្រោះថ្នាក់ បើសិនជាយើងប្រើប្រាស់ដោយឥតមានក្រមសីលធម៌»។
លោកបានអំពាវនាវ ឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ចូលរួមចំណែកដើម្បីឱ្យការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាទាំងអស់នេះ មានប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងព័ត៌មាន លោក ទេព អស្នារិទ្ធ បានថ្លែងថា ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលមានការរីកចម្រើនឆាប់យ៉ាងរហ័ស និងបានក្លាយជាបរិបទការងារថ្មីមួយ ដែលផ្តល់មធ្យោបាយបន្ថែមសម្រាប់គាំទ្រដល់ដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា ក៏ដូចជាលើសកលលោក។
លោកបានលើកឡើងថា ជាការពិតបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលបានបង្កឱកាស និងនវានុវត្តន៍ថ្មីៗ ដែលរួមចំណែកជំរុញផលិតភាព ប្រសិទ្ធភាពការងារ និងសម្របសម្រួលការតភ្ជាប់ក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋនិងបណ្តាប្រទេសលើសកលលោក។
នៅក្នុងវិស័យព័ត៌មានកម្ពុជា ការអភិវឌ្ឍឌីជីថលនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសោតទស្សន៍ បានធ្វើឡើងស្របតាមភាពចាំបាច់ និងអនុលោមតាមការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល និងតម្រូវការក្នុងសង្គម តាមរយៈការធ្វើទំនើបកម្មប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងរៀបចំគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍថ្នាលទូរទស្សន៍ឌីជីថល ក៏ដូចជាការដាក់បញ្ចូលការអភិវឌ្ឍវិទ្យុ AM ឌីជីថលនៅកម្ពុជា។
លោកបានសង្កេតឃើញថា ស្របពេលនេះ បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ក៏ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីទាញយកផល ប្រយោជន៍ សម្រាប់ ជួយដល់ការសរសេរអត្ថបទ និងការតាក់តែងស្គ្រីប (Script writing)ជាដើម។ ប៉ុន្តែក៏ចាំបាច់ត្រូវមានការផ្ទៀងផ្ទាត់ និងកែសម្រួលដោយអ្នកជំនាញជាមនុស្ស ដើម្បីធានាគុណភាព សុក្រឹតភាព និងសុវត្ថិភាពព័ត៌មាននិងការផ្សព្វផ្សាយផងដែរ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖«ទន្ទឹមនេះដែរ ក្រសួងព័ត៌មាន ក៏ដូចជារាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានផ្តល់សារៈសំខាន់ការបណ្តុះបណ្តាលធនធានមនុស្សវិស័យឌីជីថល ដោយបង្កើនសមត្ថភាពជំនាញជូនមន្ត្រីបច្ចេកទេស មន្ត្រីព័ត៌មានលើជំនាញបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល លើកកម្ពស់អក្ខរកម្មព័ត៌មាន និងឌីជីថល ពូនជ្រំការយល់ដឹងពីគោលការណ៍ចម្បងៗនិងអភិបាលកិច្ចបច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ដើម្បីធានាប្រសិទ្ធភាព»។
វឌ្ឍនភាពថ្មីៗខាងផ្នែកបច្ចេកវិទ្យាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ក៏បានរួមចំណែកយ៉ាងសកម្មដល់ការពង្រីកទំនាក់ទំនងរបស់ប្រជាជន និងបានផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ប្រតិបត្តិករ និងម្ចាស់គ្រឹះស្ថានប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។ ការផ្សព្វផ្សាយនូវមាតិកានិងខ្លឹមសារសម្បូរណ៍បែប បានផ្តល់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ នូវសេរីភាពខាងផ្នែកបញ្ចេញមតិ និងការទទួលបានព័ត៌មានយ៉ាងទូលំទូលាយ។
បច្ចេកវិទ្យាទំនើបនេះបានផ្តល់នូវភាពងាយស្រួល អត្ថប្រយោជន៍ដល់ការប្រើប្រាស់មែន ប៉ុន្តែវាក៏បាននាំមកជាមួយនូវគុណវិបត្តិនានាផងដែរ ជាពិសេសការបង្កើតព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ដែលធ្វើឱ្យមានការភាន់ច្រឡំ បង្កភាពវឹកវរ អស្ថិរភាពក្នុងសង្គម ឬប៉ះពាល់ភាពសុខសាន្តជាដើម។
លោកបានកត់សម្គាល់ថា ការសាយភាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយបានកើនឡើងច្រើន ក្នុងយុគសម័យឌីជីថល ដែលបច្ចេកវិទ្យាមានការរីកចម្រើន ជាពិសេស តាមរយៈការប្រើបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម ក្នុងនោះក៏មានការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាAI តែម្តង។
លោកថ្លែងថា៖ «ការផ្សាយនិងចែកចាយព័ត៌មានតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ និងលើបណ្តាញទំនាក់ទំនងសង្គម បូកផ្សំជាមួយការបញ្ជូនព័ត៌មានលើប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតដោយបញ្ញាសិប្បនិម្មិតផង បានបង្កឱ្យមានបញ្ហានានា ដែលបណ្តាលមកពីការសាយភាយនូវព័ត៌មានមិនពិត ព័ត៌មានក្លែងបន្លំ និងការក្រឡៃនិងបំភ្លៃព័ត៌មាននានា»។
លោកបន្ថែមថា ការធានាសន្តិសុខព័ត៌មាន គឺការទទួលព័ត៌មានប្រកបដោយគុណភាព និងសុវត្ថិភាព បូកផ្សំនឹងការគ្រប់គ្រងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ដើម្បីទប់ស្កាត់គ្រោះថ្នាក់ និងកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាបញ្ញាសិប្បនិម្មិត AI ការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាទំនើប ត្រូវធានាតុល្យភាព រវាងការទាញយកប្រយោជន៍ និងការគ្រប់គ្រងហានិភ័យ។
លើសពីនោះ ការប្រឆាំងព័ត៌មានក្លែងក្លាយក្នុងយុគសម័យឌីជីថល ដើម្បីផ្តល់សុវត្ថិភាពព័ត៌មាន និងធានាការបន្តថែរក្សាស្ថិរភាពនិងសន្តិភាព វាចាំបាច់ណាស់ ត្រូវទាមទារឱ្យមានឆន្ទៈរួម និងមានការចូលរួមក្នុងវិធានការដោះស្រាយពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ៕
