នគរបាលជំនាញធ្វើឯកសារអត្រានុកូលដ្ឋានជូនដល់ពលរដ្ឋនាពេលកន្លងទៅ។ រូបថត នគរបាល
ភ្នំពេញៈ នីតិវិធីនៃការបំពេញបែបបទអត្រានុកូលដ្ឋានខុសរបស់មន្ត្រីនៅតែជាក្តីបារម្ភនៅឡើយសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនហើយត្រូវទៅកែតម្រូវនៅតុលាការ ខណៈបច្ចុប្បន្នមានសំណុំរឿងអត្រានុកូលដ្ឋានជាង ៨ ពាន់សំណុំរឿង កំពុងដោះស្រាយនៅតុលាការពាក់ព័ន្ធនីតិវិធីនៃការធ្វើអត្រានុកូលដ្ឋានដែលបង្កដោយកំហុសឆ្គងរបស់មន្ត្រី ហើយបទពិសោធន៍នេះក៏បានធ្លាក់មកលើយុវជនបញ្ញា (ឈ្មោះការីនិពន្ធហៅក្រៅ)។
បញ្ញាបានរៀបរាប់ថា កាលពីឆ្នាំមុនលោកត្រូវដាក់ពាក្យចូលរៀននៅមហាវិទ្យាល័យហើយខាងមហាវិទ្យាល័យត្រូវការសំបុត្រកំណើត។ គ្រានោះឪពុករបស់លោកបានយកសំបុត្រកំណើតច្បាប់ដើមទៅចម្លងនៅសាលាខណ្ឌមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញលុះពេលចម្លងចេញមកវាខុសថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំកំណើតរបស់លោកទាំងអស់។ ដោយមិនអស់ចិត្តគឺលោកបានយកសំបុត្រកំណើតច្បាប់ដើមទៅបង្ហាញដល់មន្ត្រីតែត្រូវបានមន្ត្រីនោះប្រាប់ថា សំបុត្រកំណើតរបស់លោកច្បាប់ដើមខុសគល់បញ្ជីដូច្នេះគាត់(មន្ត្រី)ត្រូវរក្សាតាមអ្វីដែលបានចម្លងទុកក្នុងកុំព្យូទ័រ។
បញ្ញាបន្តថា បន្ទាប់មកលោកបានទៅសាកសួរនៅអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មតែត្រូវខាងអគ្គនាយកដ្ឋានប្រាប់លោកឱ្យយកទៅតុលាការទើបកែតម្រូវបាន។ ករណីនេះលោកត្រូវជួបបញ្ហាដូចជា បើចង់ធ្វើសៀវភៅគ្រួសារក៏ធ្វើមិនបានព្រោះគេត្រូវការសំបុត្រកំណើតហើយបើចង់ធ្វើលិខិតឆ្លងដែនក៏ពិបាកព្រោះសំបុត្រចម្លងខុសថ្ងៃ ខែ ឆ្នាំកំណើតដែលមន្ត្រីទទួលបន្ទុកមិនអាចធ្វើថ្មីឱ្យបាន។
លោកថ្លែងថា៖ «ដល់តែខុសអ៊ីចឹងទៅខាងសង្កាត់ក៏ដូចជាខាងខណ្ឌរុញកំហុសដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក។ ខ្ញុំសុំឱ្យខាងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធហ្នឹងជាពិសេសមន្ត្រីខាងសង្កាត់ និងខាងខណ្ឌសូមចេះទទួលស្គាល់កំហុសដែលខ្លួនធ្វើខុសផង កុំចេះតែទម្លាក់កំហុសមកខ្ញុំជាប្រជាជន»។
អត្រានុកូលដ្ឋានកំណើតសំដៅសំបុត្រកំណើត អត្រានុកូលដ្ឋានអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងអត្រានុកូលដ្ឋានមរណភាពឬសំបុត្រមរណភាព។ ចំពោះលិខិតអត្រានុកូលដ្ឋានទាំង ៣ នេះមានករណីខ្លះមិនត្រូវកែតម្រូវនៅតុលាការទេ។ បច្ចុប្បន្នសាធារណជនអាចដាក់ពាក្យសុំកែតម្រូវនៅអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មក៏បាន ឬអាចដាក់ពាក្យនៅសាលាក្រុង ស្រុក ខណ្ឌនៃទីតាំងដែលបញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋានរបស់សាមីខ្លួនបាន និងកំពុងរក្សាទុកក៏បាន។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក សាយ ម៉េងឈាង អគ្គនាយករង នៃអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្ម។
លោកបញ្ជាក់ថា ចំពោះអត្រានុកូលដ្ឋានដែលអាចកែតម្រូវដោយមិនចាំបាច់ទៅតុលាការនោះមានទី ១ ការខុសឆ្គងអក្ខរាវិរុទ្ធលើនាមត្រកូល ឬនាមខ្លួនជា អក្សរខ្មែរ និងអក្សរឡាតាំងរបស់សាមីខ្លួន ឬរបស់ឪពុក ឬរបស់ម្តាយ (មានន័យថាសូរសំឡេងដូចគ្នា ឬប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ប៉ុន្តែការសរសេរខុសគ្នា)។ ទី២ ការសរសេរខុសភេទ នៅពេលចុះបញ្ជី ដូចជាភេទប្រុស តែសរសេរដាក់ថាភេទស្រី ឬ ភេទ ស្រី តែសរសេរដាក់ថា ភេទ ប្រុស។ ទី៣ អាយុរបស់ឪពុក ឬម្តាយ តិចជាង ឬដំណាលគ្នានឹងអាយុកូនដែលមិនសមនឹងកើតមាន ឬការចុះ ថ្ងៃឆ្នាំកំណើតច្រឡំ ដូចជា កើតឆ្នាំ ១៩៧៥ ដាក់ថាឆ្នាំ ១៩៥៧។ ទី៤ ខុសថ្ងៃកំណើតសុរិយគតិ (ដូចជាថ្ងៃទី ៣០ ខែកុម្ភៈ ឬថ្ងៃទី ៣១ ខែមេសា)។
ទី៥ ខុសថ្ងៃកំណើតច័ន្ទគតិ ដូចជាសរសេរចុះដាក់ថ្ងៃចន្ទ ទី ១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧២ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែង ថ្ងៃទី ១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧២ ជាថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។ ទី៦ ការភាន់ច្រឡំទីតាំងភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាល ដូចជាសរសេរដាក់ថា ស្រុកកំពង់សៀម ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែងស្រុកកំពង់សៀម ស្ថិតក្នុងខេត្តកំពង់ចាម។ទី៧. ខ្ទង់ទីកន្លែងកំណើតបានសរសេរខុសពីទីកន្លែងកំណើតដែលសាមីខ្លួនបានកើតជាក់ស្ដែង ឬសរសេរខុសទីតាំងភូមិសាស្ត្ររដ្ឋបាលនាសម័យដែលបុគ្គលនោះកើត ឧទាហរណ៍ បញ្ជីកំណើត របស់បុគ្គលម្នាក់បានចុះថា កើតឆ្នាំ ១៩៨៥ នៅស្រុកមង្គលបុរី ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ប៉ុន្តែក្នុង អំឡុងឆ្នាំ ១៩៨៥ ស្រុកមង្គលបុរី ស្ថិតនៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង ពីព្រោះមិនទាន់បង្កើតខេត្តបន្ទាយមានជ័យនៅឡើយ។ ទី៨ ការខកខានមិនបានចុះព័ត៌មាននៅក្នុងបញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋាន លើកលែងតែការបន្ថែមទិន្នន័យព័ត៌មានណាដែលធ្វើឱ្យសាមីខ្លួនរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវខាងផ្លូវច្បាប់ និងទី ៩សម្រេចមោឃភាពលើបញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋានទាំងឡាយណាដែលបានចុះជាន់គ្នា។
លោកថ្លែងថា៖ «ប៉ុន្តែក្រៅពី ៩ ចំណុចដែលខ្ញុំបានលើកឡើងឧទាហរណ៍គាត់កែខុសឈ្មោះអ៊ីចឹងអាហ្នឹងទាល់តែគាត់ទៅតុលាការ។ ពេលគាត់មានសេចក្តីសម្រេចពីតុលាការមកបានយើងកែជូនគាត់បាន យើងអត់មានសិទ្ធិកែក្នុងករណីអស់ហ្នឹង។ ជួនកាលអ្នកខ្លះគាត់កែ ថ្ងៃ ឆ្នាំកំណើតខុសពីថ្ងៃខែ ឆ្នាំកំណើតដើម អាហ្នឹងទាល់តែទៅតុលាការព្រោះតុលាការគាត់អាចស៊ើបអង្កេតអីបន្ថែមទៀត»។
លោក ជិន ម៉ាលីន រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌បានលើកឡើងថា សំណុំរឿងអត្រានុកូលដ្ឋាននៅតាមសាលាដំបូងរាជធានី ខេត្តដែលមានមុនយុទ្ធនាការមានចំនួនសរុប ៦ ៨៥០ សំណុំរឿង។សំណុំរឿងចូលថ្មីក្រោយពេលប្រកាសបើកយុទ្ធនាការគិតត្រឹមថ្ងៃទី ៣១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៤ មានចំនួនសរុប ១ ៨៨០ សំណុំរឿង។ សរុបសំណុំរឿងដែលនៅសល់មុនយុទ្ធនាការ និងសំណុំរឿងចូលថ្មីក្រោយប្រកាសបើកយុទ្ធនាការមានចំនួនសរុបទាំងអស់ ៨ ៧៣០ សំណុំរឿង។ ក្នុងរយៈពេល ២៣ ថ្ងៃ បន្ទាប់ពីថ្ងៃប្រកាសបើកយុទ្ធនាការ គឺនៅតាមសាលាដំបូងរាជធានី ខេត្តទូទាំងប្រទេសបានដោះស្រាយរួចរាល់នូវសំណុំរឿងអត្រានុកូលដ្ឋានបានចំនួនសរុប ៤ ១២០ សំណុំរឿង ដែលស្មើនឹង ៤៧,២០ ភាគរយនៃសំណុំរឿងសរុបនៅទូទាំងប្រទេស។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «រឿងអត្រានុកូលដ្ឋានខុស វាមិនមែនជាកំហុសរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទេ ក៏ប៉ុន្តែវាបានបង្កើតនូវបន្ទុក និងភាពស្មុគស្មាញដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលត្រូវកែតម្រូវយកមកតុលាការ។
ពេលខ្លះបើប្រជាពលរដ្ឋត្រូវការបន្ទាន់ដើម្បីយកទៅបំពេញការងារពាក់ព័ន្ធជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃបើនីតិវិធីហ្នឹងនៅតុលាការយូរទៀតគឺគាត់មិនអាចចាំបានទេ។ ចំពោះការងារនេះ ត្រូវចាត់ចៅក្រមម្នាក់ដែល ១ ថ្ងៃៗធ្វើតែរឿងអត្រានុកូលដ្ឋានបានហើយ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងអាហ្នឹងវាមិនមែនជាកំហុសរបស់គាត់សោះដែលមន្ត្រីយើងនៅមូលដ្ឋានសរសេរខុសឱ្យគាត់ហើយរឿងអីត្រូវដាក់បន្ទុកឱ្យគាត់។អ៊ីចឹងអាហ្នឹងហើយជាវិធានការពិសេសគឺថាដាក់មកត្រូវតែដោះឱ្យលឿន ហើយមិនអស់កម្រៃទេ»។
ចំពោះអត្រានុកូលដ្ឋានក្រោយពីត្រូវបានតុលាការចេញសេចក្តីសម្រេចហើយនោះសាមីខ្លួនមិនទាន់អាចយកទៅរក្សាទុកបានទេដោយត្រូវយកទៅកែនៅអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មឬនៅតាមសាលាក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ដែលមានគល់បញ្ជីតម្កល់ទុក។ការយកមកនេះដើម្បីឱ្យមន្ត្រីធ្វើការកែតម្រូវក្នុងគល់បញ្ជីទៅតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការហើយមន្ត្រីនឹងចេញសេចក្តីចម្លងដល់សាមីខ្លួនយកទៅប្រើប្រាស់។
ករណីនេះដែរអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មមាននីតិវិធី ២ ដែលនីតិវិធីទី១ ក្រោយពីត្រូវបានតុលាការចេញសេចក្តីសម្រេចឱ្យហើយគឺសាមីខ្លួនអាចកាន់យកមកអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្ម។ នីតិវិធីទី២ គឺគាត់យកទៅសាលាក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ ដែលគាត់រស់នៅក៏បាន ព្រោះសាលាក្រុង ស្រុក ខណ្ឌ នោះមានគល់បញ្ជីអត្រានុកូលដ្ឋានរបស់គាត់ហើយ។ យោងតាមលោក សាយ ម៉េងឈាង។
លោក យង់ គីមអេង នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាពថ្លែងថា អត្រានុកូលដ្ឋាននេះគឺជាបញ្ហាមួយធំណាស់ហើយគួរតែមានការរឹតបន្តឹងទៅដល់មន្ត្រីធ្វើអត្រានុកូលដ្ឋាន គួរតែផ្តល់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលទៅដល់មន្ត្រីឱ្យបានច្បាស់លាស់ពាក់ព័ន្ធការធ្វើ ឬចម្លងអត្រានុកូលដ្ឋាននេះដើម្បីឱ្យគាត់មានការប្រុងប្រយ័ត្ន និងមានការផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយនឹងបញ្ជីរបស់ម្ចាស់ខ្លួនគេដែលទៅធ្វើផង។ ឧទាហរណ៍ថា សៀវភៅគ្រួសារពេលខ្លះអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានសរសេរមកខុសឈ្មោះដោយការធ្វេសប្រហែសមិនបានសួរសាមីខ្លួនឱ្យបានច្បាស់លាស់ជាមុន៕
