សត្វស្លាបទំនៅលើមែកឈើក្នុងតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់។ ហេង ជីវ័ន
បាត់ដំបងៈ ជាមួយនឹងផ្ទៃក្រឡាជាង ២ ម៉ឺនហិកតា តំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ ដែលស្ថិតនៅបឹងទន្លេសាបនៃខេត្តបាត់ដំបងគឺជាតំបន់ដីសើមធំជាងគេ ជាតំបន់ដែលមានសត្វស្លាបពងកូនធំជាងគេនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ព្រមទាំងជាតំបន់ដែលមានជម្រកត្រីទឹកសាបសំខាន់ៗ ប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើយោងតាមមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថាន។ តំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិសាស្ត្រឃុំកោះជីវាំង ស្រុកឯកភ្នំ និងឃុំកំពង់ព្រះ ស្រុកសង្កែ។
លោក ហុង ចំណាន ប្រធាននាយកដ្ឋានអភិរក្សតំបន់ដីសើមទឹកសាបនៃក្រសួងបរិស្ថានថ្លែងថា នៅថ្ងៃខាងមុខតំបន់នេះក៏នឹងត្រូវបង្កើតជាតំបន់បេតិកភណ្ឌអាស៊ានផងដែរ ដោយសារធនធានធម្មជាតិ ក៏ដូចជាជីវៈចម្រុះនៅក្នុងតំបន់នេះមានច្រើនជាពិសេស «ប្រសិនបើយើងនិយាយអំពីតំបន់ព្រែកទាល់ គឺយើងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើប្រភេទសត្វស្លាបសំខាន់ៗហើយប្រភេទសត្វស្លាបសំខាន់ៗគឺយើងមានរហូតទៅដល់ជាង ២០០ ប្រភេទហើយក្នុងចំណោម ២០០ ប្រភេទនេះគឺយើងមាន ១៥ ប្រភេទដែលជាប្រភេទសត្វដែលកំពុងតែរងការគំរាមកំហែងនៅក្នុងពិភពលោក»។
លោកចំណានថ្លែងដូច្នេះក្នុងឱកាសធ្វើបទបង្ហាញកាលពីចុងខែមករាឆ្នាំ ២០២៤ ក្នុងអំឡុងពេលដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុប (EU) ប្រចាំកម្ពុជា លោក Igor Driesmans ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាល្លឺម៉ង់ប្រចាំកម្ពុជាលោក Stefan Messerer និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងបរិស្ថានលោកអ៊ាង សុផល្លែតទៅកាន់តំបន់បឹងទន្លេសាបនៅខេត្តសៀមរាប និងតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់។
លោក ហុង ចំណាន បន្តថា៖ «មិនតែប៉ុណ្ណោះដោយសារស្ថានភាពល្អច្រើនយ៉ាងនៅក្នុងតំបន់នេះបានទេសចរបើគេមកទស្សនា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គេតែងតែជ្រើសរើសតំបន់ព្រែកទាល់ គឺជាអាទិភាពទី ១ ព្រោះថា យើងអាចឡើងទៅមើលនៅក្នុងរាន ដែលបានធ្វើការគ្រប់គ្រងដោយក្រសួងបរិស្ថានដែលមានការសហការជាមួយអង្គការពាក់ព័ន្ធ យើងបានឃើញសត្វជាច្រើនប្រភេទ។ អ៊ីចឹងហើយបានធ្វើឱ្យទាក់ទាញខ្លាំង ចំពោះវិស័យទេសចរណ៍ធម្មជាតិ»។
ក្នុងការគ្រប់គ្រង និងការពារប្រភេទសត្វសំខាន់ៗទាំងអស់នេះ គឺមានការចែកចេញជារានដែលធ្វើដោយឈើគឺចងឈើទៅលើដើមឈើខ្ពស់ៗដើម្បីភ្ញៀវទេសចរនិងអ្នកអភិរក្សធនធានធម្មជាតិមើលពីលើដើមឈើ។ ទីតាំងដើមឈើទាំងអស់មាន ១១ ទីតាំង ហើយទីតាំងក្នុងដើមឈើនីមួយៗអាចមើលឃើញសត្វចន្លោះពី ៤០០ ដើមទៅដល់ ៥០០ ដើម នៅជុំវិញដើមឈើទាំងនេះ។
លោក ចំណាន បន្តថា មានការផ្គត់ផ្គង់ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន សហគមន៍នេសាទក៏ដូចជាមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សផងដែរដើម្បីធ្វើការពិនិត្យទៅលើប្រភេទសត្វទាំងអស់នេះ តាមរយៈរានទាំង ១១ នេះ។ ក្រុមការងារទាំងនេះមិនត្រឹមតែពិនិត្យមើលជីវៈចម្រុះ នៅជុំវិញតំបន់នេះប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានធ្វើការបង្ក្រាបបទល្មើសដូចជាការចូលមកបាញ់សត្វនិងនេសាទខុសច្បាប់ជាដើម។
លោកបន្តថា ចំពោះការអង្កេតទៅលើប្រភេទសត្វស្លាបជាង ២០០ ប្រភេទនេះ គឺធ្វើឡើងផ្តោតទៅលើប្រភេទសត្វសំខាន់ៗដែលក្នុងនោះមាន៣ប្រភេទ ដោយរាប់ជារៀងរាល់ខែ តាំងពីឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ ២០២២។ ប្រភេទសត្វទី១គឺប្រភេទសត្វរនាល ស គឺមានតិចតួចដែលពិភពលោកសឹងតែគ្មានសត្វស្លាបប្រភេទនេះ ប៉ុន្តែកម្ពុជាមាននៅក្នុងតំបន់រ៉ាមសាព្រែកទាល់មានប្រមាណ ៣ គូស្មើ ៦ ក្បាល។ ប្រភេទសត្វស្លាបទី ២ គឺត្រដក់ធំនិងទី ៣ គឺត្រដក់តូច។
លោកប្រធាននាយកដ្ឋានថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹង បើយើងពិនិត្យក្រាហ្វិកគឺថា ពីឆ្នាំ ២០០៤ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០២២ គឺក្រាហ្វិកយើងកើនរហូតទាំង ៣ ប្រភេទ។ អ៊ីចឹងបង្ហាញថា ការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ក៏ដូចជាការអភិរក្សសត្វស្លាបនៅក្នុងតំបន់ព្រែកទាល់មានការកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់»។
លោក ហុង ចំណាន បន្ថែមថា ចំពោះសត្វស្លាបសំខាន់ជាលក្ខណៈអន្តរជាតិ ដែលកំពុងទទួលរងការគំរាមកំហែងជាសកលមានសត្វរនៀលពណ៌ ទង់ប្រផេះស្មោញចង្កៀលខ្យង។ ប្រភេទសត្វទាំងអស់បើគិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០០៤ ដល់ឆ្នាំ ២០២២ គឺមានរហូតដល់ជាង ១២ ០០០ គូ ជាពិសេសគឺសត្វចង្កៀលខ្យងដែលមានចំនួនកើនឡើងជាគំហុកក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះបន្ទាប់ពីក្រុមការងារធ្វើការអភិរក្ស។
ចំពោះរចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងតំបន់រ៉ាមសាព្រែកទាល់ មានស្ថានីយគ្រប់គ្រងបរិស្ថាន មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំផ្សព្វផ្សាយបរិស្ថាន មជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការពារភ្លើងឆេះព្រៃ និងថ្នាលបណ្តុះកូនឈើសម្រាប់ដាំនៅកន្លែងដែលភ្លើងឆេះព្រៃបានឆេះនិងមានស្ថានីយផ្សេងៗនៅលើស្ទឹងទាំងឡាយដែលមាននៅក្នុងតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ដើម្បីការពារស្ទឹងទាំងអស់នោះ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន។
EU កំពុងគាំទ្រដល់ឋបនីយជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប ដោយបង្កើតភាពជាដៃគូជាមួយភាគីពាក់ព័ន្ធរួមមានរដ្ឋសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប រដ្ឋាភិបាល ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ និងអង្គការក្រៅ រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីគាំទ្រសហគមន៍ និងអាជ្ញាធរក្នុងការពង្រឹងការគ្រប់គ្រងធនធានទឹករួម ការអភិវឌ្ឍកសិកម្មប្រកបដោយចីរភាពនិងជលផលទឹកសាប ក៏ដូចជាការស្តារ និងការពារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងជីវៈចម្រុះតាមរយៈការពង្រីកតំបន់ការពារដីសើម និងសត្វព្រៃដែលស្ថិតនៅជុំវិញ និងដៃបឹងទន្លេសាប។
ដើម្បីធ្វើការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិឱ្យកាន់តែល្អនៅក្នុងតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ លោក ហុង ចំណាន ថ្លែងថា គម្រោងគាំទ្រគួរតែបន្តដើម្បីធ្វើការអភិរក្សប្រភេទសត្វ ក៏ដូចជាធ្វើការបង្កើនកម្រិតជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ «បើសិនជាការអភិរក្សមិនបានគិតពីការអភិវឌ្ឍគឺយើងមិនអាចទទួលបានជោគជ័យ។ បើសិនជា EU ក៏ដូចជាអង្គការផ្សេងៗអាច ជួយបន្តគឺជារឿងដែលល្អហើយនៅពេលដែលយើងរក្សាធនធានធម្មជាតិបានល្អ អ៊ីចឹងទេសចរក៏គាត់មកមើលសត្វ។ អ៊ីចឹងគាត់ក៏បានចំណូលពីការងារអភិរក្សរបស់គាត់តាមរយៈការអភិរក្សហ្នឹងដែរ»។
លោក Driesmans បានថ្លែងក្នុងសន្និសីទកាសែត ក្នុងឱកាសនៃដំណើរទស្សនកិច្ចនេះថា លោកមានការចាប់អារម្មណ៍ចំពោះជីវៈចម្រុះដែលលោកបានឃើញ ទាំងនៅពេលធ្វើដំណើរតាមទូកតាមបឹងទន្លេសាបនិងទាំងនៅទីតាំងដែលលោកបានទៅទស្សនាប្រភេទសត្វស្លាបដ៏កម្រ «ដែលមិនគួរឱ្យជឿ» នៅតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់នេះ។ សហភាពអឺរ៉ុបបាននិង កំពុងគាំទ្រយ៉ាងសកម្មចំពោះតំបន់នេះ អភិរក្សជីវៈចម្រុះនៃបឹងទន្លេសាប លើកកម្ពស់ការអភិរក្សព្រៃឈើប្រកបដោយនិរន្តរភាព និងលើកកម្ពស់ជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍។
លោកថ្លែងថា៖«យើងមកកាន់ទីនេះជាផ្នែកមួយ នៃយុទ្ធនាការភពផែនដីរបស់យើង (For Our Planet) ក្នុងគោលបំណងផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនដែលភពផែនដីរបស់យើងកំពុងជួបប្រទះ ការរេចរឹលបរិស្ថាន ការរេចរឹលនៃជីវចម្រុះ ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងបញ្ហាប្រឈមផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែក៏មានដំណោះស្រាយមួយចំនួនដែលយើងអាចផ្តល់ឱ្យដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនោះផងដែរ។ វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យទេដែលយើងមកកាន់បឹងទឹកសាបដ៏ធំបំផុតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលជាកន្លែងជីវៈចម្រុះ និងជាប្រភពចំណូលសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជារាប់លាននាក់ផងដែរ»។
លោក សឿម ប៊ុនរិទ្ធិ អភិបាលរងខេត្តបាត់ដំបង ថ្លែងក្នុងពិធីបើកដំណើរទស្សនកិច្ចនេះថា តំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ គឺជាបេះដូងនៃបឹងទន្លេសាបនិងជាធនធានដ៏មានតម្លៃផ្នែកជីវៈចម្រុះ សង្គមសេដ្ឋកិច្ចនិងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីបឹងទន្លេសាប ដែលមានមុខងារកំណត់និងទ្រទ្រង់លក្ខណៈជីវសាស្ត្រចម្រុះសំខាន់ៗនិងសម្បូរបែបជាប្រព័ន្ធជលសាស្ត្រមួយដែលមានផលិតភាព និងចម្រុះនៅលើពិភពលោក។ តំបន់នេះគ្របដណ្តប់ដោយព្រៃលិចទឹកដែលធំជាងគេបំផុតក្នុងបឹងទន្លេសាបជាប្រភេទព្រៃលិចទឹកនៅតាមរដូវព្រមទាំងទ្រទ្រង់ដល់ការបន្តពូជពងកូនសម្រាប់មច្ឆាជាតិសម្រាប់សត្វស្លាបទឹក ល្មូន ថនិកសត្វ និងសត្វព្រៃដទៃទៀត។
លោកថ្លែងថា៖ «តំបន់ទន្លេសាបនេះ គឺជាទីតាំងភូមិសាស្ត្រមួយនៅក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហើយក៏ជាជម្រកចុងក្រោយសម្រាប់ប្រភេទសត្វស្លាបសំខាន់ៗមួយចំនួនផងដែរ។ បច្ចុប្បន្នរដ្ឋបាលខេត្តបានសហការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងក្រសួងបរិស្ថានក្នុងការរៀបចំដាក់តំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ជាឧទ្យានបេតិកភណ្ឌអាស៊ាន»។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៥ រាជរដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យបង្កើតតំបន់ស្នូលព្រែកទាល់នៃឋបនីយជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាប ជាតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់ដើម្បីគ្រប់គ្រង អភិរក្ស និងការពារតំបន់ដីសើមដែលមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ជាទីជម្រកធម្មជាតិ កន្លែងរស់នៅ កន្លែងបន្តពូជ និងប្រភពចំណីរបស់ពពួកសត្វស្លាបទឹក សត្វព្រៃ និងមច្ឆជាតិគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងការបង្កើនផលស្តុកត្រីនៅក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជានៅបឹងទន្លេសាបទាំងមូលដើម្បីទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅរបស់សហគមន៍មូលដ្ឋាន និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។
យោងតាមគេហទំព័រក្រសួងបរិស្ថាន កាលពីឆ្នាំ ២០២១ បានឱ្យដឹងថា បឹងទន្លេសាបគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីទំហំជាង ១,៤ លានហិកតាត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាឋបនីយជីវមណ្ឌលរបស់អង្គការយូណេស្កូក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៧។ តំបន់នេះជាតំបន់មួយដែលមានជីវៈចម្រុះយ៉ាងសម្បូរបែបនៅក្នុងតំបន់ក៏ដូចជានៅក្នុងពិភពលោកដែលបានផ្តល់ជាទីជម្រកដល់រុក្ខជាតិ និងសត្វជាង ៨០០ ប្រភេទ។
យោងតាមព្រះរាជក្រឹត្យឆ្នាំ ២០០១ ស្តីពីការបង្កើតនិងគ្រប់គ្រងឋបនីយជីវមណ្ឌលបឹងទន្លេសាបត្រូវបានបែងចែកជា ៣ តំបន់ គឺតំបន់ស្នូល តំបន់ទ្រនាប់ និងអន្តរតំបន់។ តំបន់ស្នូលមាន ៣ គឺតំបន់ស្នូលព្រែកទាល់ស្ថិតក្នុងខេត្តបាត់ដំបងមានផ្ទៃក្រឡាជាង ២ ម៉ឺនហិកតា តំបន់ស្នូលបឹងទន្លេឆ្មារស្ថិតក្នុងឃុំពាមបាង ស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំមានផ្ទៃក្រឡាជាង ១៤ ០០០ ហិកតា និងតំបន់ស្នូលស្ទឹងសែនស្ថិតនៅឃុំផាត់សណ្តាយ ស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ មានផ្ទៃក្រឡាជាង ៦ ៣០០ ហិកតា។
រាជរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័តយល់ព្រមលើអនុសញ្ញាស្តីពីតំបន់ដីសើមមានសារៈសំខាន់ជាអន្តរជាតិ ជាពិសេស ទីជម្រកសត្វស្លាបទឹក ដោយព្រះរាជក្រមឆ្នាំ ១៩៩៦ ហើយកម្ពុជាបានក្លាយជាសមាជិកពេញសិទ្ធិទី ១១៦ នៃអនុសញ្ញារ៉ាមសារនៅឆ្នាំ ១៩៩៩។ រាជរដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតតំបន់រ៉ាមសារនានាដែលស្ថិតនៅទីតាំងភូមិសាស្ត្រ និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីផ្សេងៗគ្នា ដូចជាតំបន់រ៉ាមសារបឹងទន្លេឆ្មារនិងតំបន់រ៉ាមសារព្រែកទាល់នៅបឹងទន្លេសាប តំបន់រ៉ាមសារកោះកាពិនៅតំបន់ឆ្នេរខេត្តកោះកុង និងតំបន់រ៉ាមសារទន្លេមេគង្គនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ជាដើម៕
