ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ក្នុងភូមិក្ដុលលើ ស្រុកមេមុតខេត្ដត្បូងឃ្មុំ រៀបចំពិធីសែនព្រេងអ្នកតា។ រូបថត សហការី
ខេត្ដត្បូងឃ្មុំ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា (DC-Cam) ជាមជ្ឈមណ្ឌលឧទ្ទិសដល់ការអភិរក្សប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា និងការលើកកម្ពស់សន្តិភាពតាមរយៈការអប់រំ។
មជ្ឈមណ្ឌលដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងសំខាន់ចំនួនបួន បានដើរតួជាបង្គោលសម្រាប់ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ ការកសាងសន្តិភាព និងការតស៊ូមតិអ្នករស់រានមានជីវិត ជាពិសេសសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដូចជាជនជាតិភាគតិចស្ទៀងក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
បើតាមលោក ឡុង ដានី នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម បានឱ្យដឹងថា៖ «បេសកកម្មរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្មបានចងក្រងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ស្មុគស្មាញរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសផ្តោតលើព្រឹត្តិការណ៍ចន្លោះទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៦០ ដល់ឆ្នាំ ១៩៩០»។
នេះរួមបញ្ចូលទាំងការតស៊ូរបស់ប្រទេសក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម និងការខិតខំប្រឹងប្រែងដែលកំពុងបន្តដើម្បីបន្សាបពីផលប៉ះពាល់ទាំងនេះ។
ការជួសជុលមជ្ឈមណ្ឌល និងសាលាបុណ្យរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង បានបញ្ចប់នៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ គឺជាជំហានដ៏សំខាន់មួយក្នុងការអភិរក្សបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌របស់ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ខណៈពេលដែលការបញ្ចូលប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពួកគេទៅក្នុងភាពធន់ និងការរស់រានមានជីវិតរបស់កម្ពុជា។
លោក ដានី បានឱ្យដឹងថា៖ «លើសពីបណ្ណសារប្រវត្តិសាស្ត្រ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម ដែលមានទីតាំងនៅភូមិក្តុល ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមុត ជាប់ព្រំដែនប្រទេសវៀតណាម បានដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងការកសាងសន្តិភាព»។
តាមរយៈកម្មវិធីអប់រំ មជ្ឈមណ្ឌលបានចូលរួមជាមួយយុវជនមកពីជនបទ និងតំបន់ដាច់ស្រយាល ដោយផ្តល់ឱ្យពួកគេនូវឱកាសដើម្បីស្វែងយល់អំពីប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងសារៈសំខាន់នៃការទប់ស្កាត់ជម្លោះ។
តាមរយៈការភ្ជាប់យុវជនទាំងនេះជាមួយនឹងរឿងរ៉ាវពីអតីតកាល មជ្ឈមណ្ឌលជួយជំរុញមនុស្សជំនាន់មួយទៅមួយ ឱ្យតម្លៃលើសន្តិភាព និងយល់ពីគ្រោះថ្នាក់នៃការបែកបាក់ និងអំពើហិង្សា។
សាលាបុណ្យសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ជាផ្នែកសំខាន់នៃគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះ នឹងមិនត្រឹមតែបម្រើជាកន្លែងវប្បធម៌ និងខាងវិញ្ញាណសម្រាប់គ្រួសារស្ទៀង ចំនួន ១៥១ គ្រួសារប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏ជាកន្លែងប្រជុំដែលអ្នកភូមិអាចពិភាក្សាអំពីបញ្ហាសំខាន់ៗ ដូចជាសិទ្ធិដីធ្លី ការអភិវឌ្ឍន៍ និងការអភិរក្សប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិច។
ស្ថាបត្យកម្មផ្ទះឈើនេះ រចនាឡើងដោយនិស្សិតមកពីសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់មជ្ឈមណ្ឌលក្នុងការរក្សាអតីតកាល និងជំរុញអនាគតដោយឈរលើមូលដ្ឋានឯកភាព និងការគោរពបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌។
ពិធីឡើងសាលាបុណ្យ និងមជ្ឈមណ្ឌលថ្មី
នៅថ្ងៃទី ១១ និង ១២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ ជនជាតិដើមភាគតិស្ទៀងនៃភូមិក្តុលលើ បានប្រារឰពិធីរយៈពេលពីរថ្ងៃដើម្បីសម្ពោធមជ្ឈមណ្ឌលដែលបានជួសជុលថ្មី និងសាលាបុណ្យថ្មី។
មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្មី ដើរតួជាបណ្ណសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រ និងជាទីកន្លែងកសាងសន្ដិភាព។ រូបថត សហការី
ពិធីនៅថ្ងៃទីមួយ មានកម្មវិធីទំនៀមទម្លាប់ជនជាតិដើមភាគតិចដ៏សម្បូរបែប រួមមានការសែនព្រេន តាមជំជឿតាំងពីដូនតានៅអាស្រមអ្នកតានៅក្រោមដើមជ្រៃធំ។
កាលពីដើម ជនជាតិស្ទៀងភូមិក្តុលលើ តែងតែយាយីដោយសារជំងឺគ្រុន និងជំងឺរាតត្បាតផ្សេងៗដែលបណ្ដាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ ទើបអ្នកភូមិធ្វើការបន់ស្រន់អារក្ស អ្នកតា។ ពួកគេបានមូលគំនិតរៀបចំពិធីឡើងអ្នកតា ដោយអ្នកភូមិធ្វើគ្រែស្នែងធំល្មម និងដាក់ដំថ្មចំនួនពីរដុំដាក់លើគ្រែស្នែងនោះ។
ជាង១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អ្នកភូមិក្តុលលើលែងធ្វើពិធីឡើងអ្នកតា ដោយរៀបចំត្រឹមពិធីសែនអ្នកតានៅទីអាស្រម ហើយសុំម្ចាស់ទឹក ម្ចាស់ដី មុនសាងសង់ផ្ទះសម្បែង។
ថ្ងៃទីពីរ អ្នកភូមិក្តុលលើធ្វើដំណើរទៅវត្តហត្ថិវនរាមក្តុល ហៅ (វត្តក្តុល) ដើម្បីដង្ហែរព្រះពុទ្ធិរូបចំនួន៥ព្រះអង្ឃមកគង់នៅសាលាបុណ្យសហគមន៍ជនជាតិស្ទៀងនៅភូមិក្តុលលើ។
ការតភ្ជាប់ទៅនឹងសង្គ្រាម
ភូមិកោះថ្ម មានអត្ថន័យជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃដំណើររបស់លោក ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធា ដើម្បីផ្តួលរំលំរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត ជាចលនាដែលនាំទៅដល់ការបង្រួបបង្រួម និងសន្តិភាពរបស់ប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩៩៨។
គោលដៅចម្បងមួយរបស់មជ្ឈមណ្ឌលគឺដើម្បីលើកទឹកចិត្តអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមឱ្យចែករំលែករឿងរ៉ាវរបស់ពួកគេ។
លោក ដានី បាននិយាយថា៖ «សក្ខីកម្មទាំងនេះមានតម្លៃមិនអាចកាត់ថ្លៃបានសម្រាប់ការអប់រំក្មេងៗជំនាន់ក្រោយអំពីអំពើឃោរឃៅដែលបានកើតឡើងរវាងឆ្នាំ១៩៧៥ និង ១៩៧៩ ដោយធានាថា មេរៀននៃសម័យងងឹតនោះមិនត្រូវបានបំភ្លេចឡើយ»។
ពិធីនាពេលថ្មីៗនេះ នៅសាលាបុណ្យ ដែលមានការចូលរួមពីអ្នកភូមិ ដូចជា លោក ជា គឹមហ៊ី អាយុ ៦៤ឆ្នាំ បានលើកឡើងពីសារៈសំខាន់នៃរឿងផ្ទាល់ខ្លួនទាំងនេះ។
បទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក គឹមហ៊ី អំពីពលកម្មដោយបង្ខំ និងការរស់រានមានជីវិតក្រោមរបបខ្មែរក្រហម ជាមេរៀនអតីតកាល ខណៈដែលក្តីសង្ឃឹមរបស់លោកសម្រាប់ជាប្រយោជន៍ដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយពីបេសកកម្មរបស់មជ្ឈមណ្ឌល។
ឆ្លុះបញ្ចាំងពីអតីតកាល លោក គឹមហ៊ី បានរំឭកថាបានចូលរួមជាមួយអង្គភាពចល័តនៅភូមិជាំទ្រៀកក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៥ ដែលគ្រប់គ្នាត្រូវធ្វើការ និងហូបចុករួម។ ដោយសារគ្មានបាយហូប លោក គឹមហ៊ី បានរស់នៅតាមរយៈការទទួលទានបបរគ្រាប់ពោត។
លោក គឹមហ៊ី បានរំឭកថា៖ «ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ នៅភូមិស្វាយជ្រះ ខ្មែរក្រហមឲ្យខ្ញុំទៅគាស់គល់ឈើ បិទប្រព័ន្ធភ្លឺស្រែធ្វើយ៉ាងណាក្នុងមួយថ្ងៃឲ្យហើយដីស្រែមួយហិកតា ក្នុងចំណោមសមាជិកកង១៥នាក់។ ប្រសិនបើកងខ្ញុំធ្វើមិនហើយ ខ្មែរក្រហមមិនឲ្យឈប់សម្រាកទេ។ នៅទីនោះ ខ្ញុំបែកបងប្អូនម៉ែឪ»។
លោកបានរៀបរាប់ពីរបៀបដែលខ្មែរក្រហមបែងចែកប្រជាជន ដោយផ្លាស់ទីលំនៅប្រជាជនពីស្រុកត្រមូងខាងលិចទៅស្វាយជ្រះ និងពីស្រុកមេមត់ទៅតំបន់ផ្សេងទៀតក្នុងខេត្តក្រចេះ។
ចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧៧ ដល់ ១៩៧៨ លោកត្រូវបានជម្លៀសម្តងទៀត លើកនេះទៅស្រុកចំការលើ ខេត្តកំពង់ចាម ដែលពេលនោះខ្មែរក្រហមឱ្យលោកធ្វើការខាងបោកស្រូវរហូតដល់ម៉ោង១០យប់ទើបបានឈប់សម្រាក។
កាលពីថ្ងៃទី ១១ និងទី ១២ ខែកញ្ញា ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ប្រារឰពិធីឡើងមជ្ឈមណ្ឌល និងសាលាបុណ្យ។ រូបថត សហការី
លោក គឹមហ៊ី បានចែករំលែកថា៖ «ឆ្នាំ ១៩៧៩ ពេលខ្ញុំបានឮថា ប្រទេសត្រូវបានរំដោះ ខ្ញុំបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញដើម្បីជួបជុំជាមួយឪពុកម្តាយខ្ញុំវិញ។ ប៉ុន្តែបងប្រុសខ្ញុំម្នាក់បានស្លាប់បាត់ទៅហើយក្នុងរបបខ្មែរក្រហម»។
បន្ថែមពីលើការប្រមូលសក្ខីកម្មអ្នករស់រានមានជីវិត មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម ផ្តោតលើការចងក្រងឯកសារទីតាំងដែលឧក្រិដ្ឋកម្មខ្មែរក្រហមបានកើតឡើង។
ការងារនេះគឺមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ទាំងភាពត្រឹមត្រូវនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសម្រាប់ដំណើរការនៃការព្យាបាល។ តាមរយៈការកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងកត់ត្រាទីតាំងទាំងនេះ មជ្ឈមណ្ឌលធានាថា ជនរងគ្រោះនៃអំពើឃោរឃៅទាំងនេះត្រូវបានចងចាំ ហើយឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្មែរក្រហមត្រូវបានរក្សាទុកក្នុងស្មារតីជាតិ។
លោក ដានី បានបន្ដថា៖ «ជាផ្នែកមួយនៃគោលបំណងដ៏ធំរបស់ខ្លួន មជ្ឈមណ្ឌលនឹងបន្តស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រនៃសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង តាមដានបទពិសោធន៍របស់ពួកគេតាមរយៈសម័យអាណានិគមបារាំង សង្គ្រាមវៀតណាម សម័យខ្មែរក្រហម និងលើសពីនេះទៀត»។
ការស្រាវជ្រាវនេះនឹងត្រូវបានបំពេញបន្ថែមដោយដំណើរទស្សនកិច្ចសិក្សា និងវេទិកានានាក្នុងគោលបំណងអប់រំទាំងអ្នកស្រុក និងអ្នកទស្សនាអំពីសម័យខ្មែរក្រហម និងសារៈសំខាន់នៃការទប់ស្កាត់អំពើហិង្សាទ្រង់ទ្រាយធំ។
ចក្ខុវិស័យសម្រាប់អនាគត
មជ្ឈមណ្ឌលនឹងនៅតែជាកន្លែងសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រ ការអប់រំសន្តិភាព និងការចូលរួមសហគមន៍។
ការងាររបស់ខ្លួនក្នុងការថែរក្សារឿងរ៉ាវអតីតកាល និងការលើកកម្ពស់វប្បធម៌សន្តិភាពក្នុងចំណោមយុវជនរបស់កម្ពុជា គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការធានាថា ភាពភ័យរន្ធត់នៃរបបខ្មែរក្រហមមិនកើតឡើងម្តងទៀតឡើយ។
លោក ដានី បន្ថែមថា៖ «សម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង មជ្ឈមណ្ឌលផ្តល់កន្លែងប្រារឰពិធី និងរក្សាប្រពៃណីរបស់ពួកគេ ទន្ទឹមនឹងការភ្ជាប់ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពួកគេទៅនឹងការតស៊ូរបស់កម្ពុជា ដើម្បីសន្តិភាព និងឯកភាពជាតិ»។
លោក គីមហ៊ី បានបញ្ជាក់ថា ការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលតំណាងឱ្យក្តីសង្ឃឹម ដោយលោកជឿជាក់សាលាបុណ្យដែលទើបនឹងជួសជុលថ្មីនេះ ជួយថែរក្សាប្រវត្តិសាស្ត្រជនជាតិដើមភាគតិចឱ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយបានយល់ដឹង និងរួមចំណែកដល់សហគមន៍៕
