អ្នកស្រី សារ៉ា ខៃ សហស្ថាបនិកអង្គការ Action for Primates និយាយអំពីផលវិបាកនៃការផ្តល់ចំណីសិប្បនិម្មិតដោយអ្នកទេសចរ បទប្បញ្ញត្តិដែលមានស្រាប់ និងដំណោះស្រាយសក្តានុពលសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរវាងសត្វស្វានៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រី សារ៉ា ខៃ សហស្ថាបនិកអង្គការ Action for Primates និយាយអំពីផលវិបាកនៃការផ្តល់ចំណីសិប្បនិម្មិតដោយអ្នកទេសចរ បទប្បញ្ញត្តិដែលមានស្រាប់ និងដំណោះស្រាយសក្តានុពលសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរវាងសត្វស្វានៅកម្ពុជា។
តើការផ្ដល់ចំណីពីសំណាក់ភ្ញៀវទេសចរបានរួមចំណែកធ្វើឱ្យសត្វស្វាកាចសាហាវដោយរបៀបណា?
សត្វព្រៃ ដូចជា ព្រូន ជាធម្មតា ខ្លាចមនុស្ស ប៉ុន្តែការចិញ្ចឹម ស្វានៅប្រាសាទអង្គរវត្ត បានធ្វើឱ្យពួកវាស៊ាំងនឹងវត្តមានមនុស្ស។ ជាលទ្ធផល ពួកគេមិនសូវមានការភ័យខ្លាចជាងធម្មតា ហើយអាចចាប់ ឬឈ្លានពានមនុស្សទៅរកអាហារ។ ជំនួសឱ្យការដើររកចំណីនៅក្នុងព្រៃ ពួកវាពឹងផ្អែកលើអាហារដែលផ្តល់ដោយភ្ញៀវទេសចរ ដែលធ្វើឲ្យបញ្ហាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើង។
លើសពីនេះទៀត ក្រុមអ្នកផលិតមាតិកាមួយចំនួនផ្តល់ចំណីដល់សត្វស្វា រួមទាំងទឹកដោះគោកំប៉ុងយ៉ាងច្រើនកូនៗរបស់វា។ អ្នកខ្លះបន្ថែមកញ្ចប់ដំណើរទេសចរណ៍លើកទឹកចិត្តភ្ញៀវផ្ដល់ចំណី និងប្រលែងលេងជាមួយស្វា។ តូបលក់អាហារ និងអាជីវករចល័តជុំវិញប្រាសាទអង្គរវត្ត រួមចំណែកបន្ថែមលើបញ្ហានេះ តាមរយៈការលក់អាហារពិសេសសម្រាប់ផ្តល់ចំណីដល់ស្វា។
ការផ្តល់ចំណីបន្ថែមនាំឱ្យមានការកើនឡើងខុសពីធម្មជាតិរបស់សត្វស្វា ដោយសារតែការផ្គត់ផ្គង់អាហារថេរជួយជំរុញដល់ការបន្តពូជ។ នេះបង្កើនការពឹងផ្អែករបស់ពួកវាលើមនុស្ស និងបង្កើនឥទ្ធិពលអវិជ្ជមាន។
វាជារឿងសំខាន់ដែលមនុស្សត្រូវលើកទឹកចិត្តមិនឱ្យផ្តល់អាហារដល់ស្វាងាយស្រួលពេក ឬប្រលែងលេងជាមួយពួកវា។ ការអនុវត្តច្បាប់តឹងរ៉ឹងជាមួយនឹងការពិន័យពិតជាចាំបាច់។ ជាឧទាហរណ៍ នៅទីក្រុងហុងកុង ការផាកពិន័យត្រូវបានដាក់លើអ្នកដែលផ្ដល់ចំណីដល់ស្វាព្រៃ និងសត្វដទៃទៀត។
បញ្ហាសំខាន់មួយទៀតគឺការបៀតបៀនដោយចេតនាលើសត្វស្វាពីសំណាក់អ្នកផលិតមាតិកាលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។ បុគ្គលទាំងនេះតាមកិត និងរំខានសត្វស្វាដើម្បីបង្កើតវីដេអូ «កម្សាន្ត» ដែលជារឿយៗស្វែងរកការបរិច្ចាគពីអ្នកមើល។ អ្នកខ្លះថែមទាំងលែងសត្វស្វាទៅជាហ្វូងសត្វព្រៃដែលបង្ហាញឱ្យឃើញថាវាមានរបួសធ្ងន់ធ្ងរ និងស្លាប់។
សកម្មភាពបែបនេះបង្កើតការឈ្លានពានបន្ថែម និងបង្កើនហានិភ័យនៃការវាយប្រហារលើសាធារណជន។
តើមានបទប្បញ្ញត្តិដែលមានស្រាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីការពារសត្វស្វាព្រៃ ហើយប្រសិនបើមាន តើការអនុវត្តបានល្អកម្រិតណា?
ច្បាប់ព្រៃឈើកម្ពុជា មាត្រា ៤៩ ហាមប្រាមយ៉ាងតឹងរ៉ឹងចំពោះការបរបាញ់ ធ្វើបាប ឬការយាយីសត្វព្រៃ រួមទាំងស្វាផងដែរ។ វាចែងយ៉ាងច្បាស់ថា គ្រប់ទម្រង់នៃការបរបាញ់ ការបង្កគ្រោះថ្នាក់ ឬការយាយីសត្វព្រៃដោយប្រើមធ្យោបាយគ្រោះថ្នាក់ត្រូវបានហាមឃាត់យ៉ាងតឹងរ៉ឹង។
លើសពីនេះ ការបរបាញ់មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតក្នុងរដូវហាមឃាត់នោះទេ ដោយធានាបាននូវការការពារចំនួនសត្វព្រៃ។ ច្បាប់នេះក៏ហាមឃាត់ការបរបាញ់នៅក្នុងតំបន់ការពារ និងតំបន់សាធារណៈពិសេស ដោយពង្រឹងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ប្រទេសក្នុងការអភិរក្សសត្វព្រៃ និងការអភិរក្សបរិស្ថាន។
ទោះបីជាមានច្បាប់នេះក៏ដោយ អ្នកផលិតមាតិកាលើបណ្ដាញសង្គមនៅប្រាសាទអង្គរវត្តនៅតែបន្តយាយីសត្វស្វា ដោយបំពានបទប្បញ្ញត្តិទាំងនេះ។ កង្វះការអនុវត្តច្បាប់របស់អាជ្ញាធរនៅតែជាកង្វល់។
ការបញ្ជាក់បន្ថែមក៏ត្រូវការផងដែរ ទាក់ទងនឹងច្បាប់របស់កម្ពុជា ស្តីពីការរក្សាសត្វព្រៃ ដូចជាស្វា ជាសត្វចិញ្ចឹម។ ថ្មីៗនេះ ស្ថានភាពអភិរក្សសត្វស្វាកន្ទុយវែងត្រូវបានចាត់បញ្ចូលទៅជាប្រភេទសត្វ «ជិតផុតពូជ» ដោយសហភាពអន្តរជាតិសម្រាប់ការអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) ដោយលើកឡើងពីភាពបន្ទាន់នៃការការពារដ៏រឹងមាំសម្រាប់សត្វស្វាទាំងនេះ។
តើមានគំរូជោគជ័យពីប្រទេសផ្សេងទៀតដែលកម្ពុជាអាចយកមកប្រើដើម្បីគ្រប់គ្រងសកមក្មភាពរវាងមនុស្ស និងស្វាដែរឬទេ?
ការអនុវត្តច្បាប់ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពគឺមានសារៈសំខាន់ណាស់។ ការផាកពិន័យត្រូវតែដាក់លើអ្នកដែលបំពានបទប្បញ្ញត្តិ ដូចដែលបានឃើញនៅក្នុងប្រទេសផ្សេងៗ។
វិទ្យាស្ថាន Jane Goodall របស់ប្រទេសសិង្ហបុរីដំណើរការ «ក្រុមការងារស្វាកន្ទុយវែង» ដែលអនុវត្តគំនិតផ្តួចផ្តើមប្រកបដោយជោគជ័យ រួមទាំង «យុទ្ធនាការគ្មានការផ្តល់ចំណីអាហារ»។ កម្មវិធីនេះមានគោលបំណងអប់រំសាធារណៈជនអំពីគ្រោះថ្នាក់នៃការចិញ្ចឹមស្វា និងកាត់បន្ថយជម្លោះមនុស្ស និងសត្វព្រៃ។
ប្រទេសកម្ពុជាអាចទទួលយកវិធីសាស្ត្រស្រដៀងគ្នានេះ ដោយរួមបញ្ចូលគ្នានូវការអនុវត្តច្បាប់ដ៏តឹងរឹងជាមួយនឹងយុទ្ធនាការយល់ដឹងដើម្បីការពារទាំងសត្វស្វា និងសាធារណជន៕
