ភ្នំពេញៈ អង្គការ ILO បានរៀបចំសិក្ខាសាលាលើកកម្ពស់ការយល់ដឹង ស្តីពី«ការអនុវត្តគំនិតផ្ដួចផ្ដើមកាតាលីករសកល សម្រាប់ជំរុញវឌ្ឍនភាពប្រកបដោយសមធម៌ ក្នុងឧស្សាហកម្មសំណង់នៅកម្ពុជា» នាថ្ងៃពុធ ទី២៣ ខែមេសា នៅសណ្ឋាគារ ហ៊ីម៉ាវ៉ារី ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ILOបានលើកឡើងថា កម្មករសំណង់ជាង៩០ភាគរយកំពុងធ្វើការងារក្រៅប្រព័ន្ធផ្លូវការ។

សិក្ខាសិលានេះ ត្រូវបានរៀបចំឡើង ដោយមានការសហការពីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ និងកម្មវិធីភាពជាដៃគូ ILO កូរ៉េ (ILO-Korea Partnership Programme)។ លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី សាយ សំអាល់ រដ្ឋមន្រ្តីក្រ​សួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់បានធ្វើជា អធិបតីបើកសិក្ខាសាលានេះ។

លោកទុន សោភ័ណ្ឌ អ្នកសម្របសម្រួលថ្នាក់ជាតិអង្គការ ILO ប្រចាំកម្ពុជាបានថ្លែងថា គោលបំណងនៃសិក្ខាសាលានេះ គឺដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងក្នុងចំណោមភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ពីរដ្ឋាភិបាល ដែលរួមមាន ក្រសួងដែនដី និងក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ ព្រមទាំងតំណាងរបស់សហគ្រាស និងកម្មករសំណង់ អំពីទស្សនទាននៃ«ការផ្លាស់ប្តូរ ឬអន្តរកាល ប្រកបដោយសមធម៌» ក្នុងបរិបទមួយ នៃបំរែបម្រួលអាកាសធាតុ។

ជាពិសេសពួកគេចង់ជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរឆ្ពោះទៅរកការងារសាងសង់ ប្រកបដោយភាពបៃតង មិនប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន និងមានភាពថ្លៃថ្នូរនៅកម្ពុជា។

លោកបាននិយាយថា ការប៉ាន់ប្រមាណនាពេលថ្មីៗនេះ បានបង្ហាញថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ អាចជំរុញឱ្យមនុស្សប្រហែល១៣០លាននាក់ នៅទូទាំងពិភពលោក ធ្លាក់ក្នុងភាពក្រីក្រ នៅក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំខាងមុខ។ នេះមិនត្រឹមតែជាបញ្ហាបរិស្ថានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែ វាក៏ជាបញ្ហាសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចបន្ទាន់ផងដែរ។ ការកើនឡើងនៃកម្រិតទឹកសមុទ្រ ក៏ដូចជាអាកាសធាតុក្តៅ និងត្រជាក់ និងកង្វះខាតធនធានបានជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ប្រជាជន ដូចជាការធ្វើចំណាកស្រុកជាដើម។ បញ្ហានេះបានបង្កឱ្យមានវិសមភាពជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោក។

ដោយឡែកនៅកម្ពុជាវិញ ជាពិសេសក្នុងវិស័យសំណង់ ដែលផ្តល់ការងារយ៉ាងច្រើន និងរួមចំណែកយ៉ាងធំធេងដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ច កំពុងទទួលរងពីការប៉ះពាល់នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ទាំងនេះរួមបញ្ចូលទាំងការឡើងកំដៅខ្លាំង និងការរំខាននៃខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ ក៏ដូចជាការកើនឡើងហានិភ័យសុវត្ថិភាពសម្រាប់កម្មករនៅការដ្ឋានសាងសង់។

លោកបានមានប្រសាសន៍ថា កម្មករសំណង់​ ដែលតាមការប៉ាន់ស្មានមានប្រមាណជា៧សែននាក់នៅកម្ពុជានោះ កំពុងប្រឈមនឹងហានិភ័យសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ ក៏ដូចជាភាពមិនច្បាស់លាស់ក្នុងមុខរបររបស់ពួកគេ ដែលធ្វើឱ្យមានការព្រួយបារម្ភ ជាពិសេសគឺមានចំនួនរហូតដល់៩០ភាគរយនៃពួកគេកំពុងធ្វើការងារក្រៅប្រព័ន្ធ។

លោកបានពន្យល់ថា ការងារក្រៅប្រព័ន្ធមានន័យថា ពួកគេមិនត្រូវបានរាប់បញ្ចូលក្នុងស្ថិតិផ្លូវការ មិនទទួលបានការការពារផ្លូវច្បាប់ ស្របតាមច្បាប់ការងារ ឬអត្ថប្រយោជន៍ពីប្រព័ន្ធសន្តិសុខសង្គម ជាពិសេសបេឡាជាតិសន្តិសុខសង្គម (បសស) ដែលធានារ៉ាប់រងគ្រោះថ្នាក់ការងារ។ ការចុះឈ្មោះក្នុងប្រព័ន្ធនេះ ពួកគេត្រូវពឹងផ្អែកលើនិយោជករបស់ពួកគេ ដែលត្រូវបង់វិភាគទានជាទៀងទាត់មួយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពួកគេភាគច្រើនទទួលបាន​ប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំថ្ងៃ ដោយមិនមានកិច្ចសន្យា ឬការការពារជាផ្លូវការណាមួយឡើយ។

ខណៈពេលដែលទទួលស្គាល់ពីតម្រូវការការពារ សម្រាប់កម្មករនោះ លោកបានបញ្ជាក់ថា៖«វិស័យសំណង់ ជាវិស័យសំខាន់មួយ ដែលវាបានជួយដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់យើងក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ និងបានបង្កើតការងារជាច្រើនសម្រាប់ប្រជាជន»។

ការផ្លាស់ប្តូរដោយយុត្តិធម៌ (A just transition) សំដៅលើក្របខណ្ឌដែលមានគោលបំណងធានាថា ការផ្លាស់ប្តូរទៅជាសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយនិរន្តរភាពយុត្តិធម៌ និងរួមបញ្ចូលគិតគូរពីតម្រូវការសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់អ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជាពិសេសសហគមន៍ដែលងាយរងគ្រោះ។

លោក Shin Hochul ប្រធានទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេសនៃកម្មវិធីភាពជាដៃគូ ILO កូរ៉េបានពន្យល់ថា កម្មវិធីនេះផ្តោតជាចម្បងលើជំនាញ ការការពារសង្គម និងសុវត្ថិភាពការងារ និងសុខភាព។ ដោយផ្អែកលើគ្រឹះនេះ វាបានតម្រង់ទិសការគាំទ្ររបស់ខ្លួនឡើងវិញចាប់តាំងពីឆ្នាំមុន ដើម្បីតម្រឹមឱ្យកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងអាទិភាពសកលសំខាន់ៗ នាពេលបច្ចុប្បន្នរបស់ILO ។

ក្នុងចំណោមនោះ ការរិះគន់បំផុតមួយ គឺរបៀបវារៈអន្តរកាលយុត្តិធម៌។ ស្របនឹងចំណុចនេះ វាមានសេចក្តីសោមនស្សរីករាយក្នុងការរៀបចំសិក្ខាសាលានេះ នៅកម្ពុជា ដែលជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានសន្តិភាពពិភពលោក។

លោកមានប្រសាសន៍ថា៖«តំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក គឺជាតំបន់មួយក្នុងចំណោមតំបន់ដែលងាយរងគ្រោះបំផុតក្នុងពិភពលោក ហើយភាពងាយរងគ្រោះនេះកើនឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ដោយសារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។

លោកបន្តថា៖«ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ បង្កការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ការងារ ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងនិរន្តរភាពបរិស្ថាននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ ជាលទ្ធផល កម្មករជាច្រើនដែលបានបាត់បង់ការងារត្រូវបានរុញចូលទៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ ដែលនាំឱ្យមានប្រាក់ឈ្នួលទាប ការការពារសង្គមមានកម្រិត និងលក្ខខណ្ឌការងារខ្សោយជាងមុន»។

ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនេះ លោកបានពន្យល់ថា គំនិតផ្តួចផ្តើម កាតាលីករសកល(Global Accelerator) ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ដោយអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងគោលបំ​ណង​តាមដានសកម្មភាពសកលដែលត្រូវការច្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដើម្បីលើកកម្ពស់ការងើបឡើងវិញប្រ​កបដោយការងារ ក៏ដូចជាការផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយសមធម៌​ ឆ្ពោះទៅកាន់សេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយនិរន្តរភាព និង​រួមបញ្ចូលកាន់តែច្រើន។

គំនិតផ្តួចផ្តើមនេះ គឺផ្អែកលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរួមគ្នា ដើម្បីពន្លឿនការសម្រេចបាននូវគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាព និងជំរុញការវិនិយោគដែលមិនចាំបាច់ សម្រាប់ការលើកកម្ពស់ការងារសមរម្យ និងពង្រីកការការពារសង្គមនៅទូទាំងពិភពលោក។ ភាពងាយរងគ្រោះផ្នែកបរិស្ថាន ដោយសារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ កំពុងធ្វើឱ្យកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀតនូវភាពក្រីក្រ និងវិសមភាព។

លោកគូសបញ្ជាក់ថា៖«ដូច្នេះ ដើម្បីជួយកម្មករសម្របខ្លួនទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរទាំងនេះ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការគាំទ្រដល់ការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់ប្រព័ន្ធផលិតកម្មកាបូនទាប និងដើម្បីពង្រឹងគោលនយោបាយទីផ្សារការងារ ការការពារសង្គម សុវត្ថិភាព និងសុខភាពការងារ និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញ»។

ឧស្សាហកម្មសំណង់នៅកម្ពុជាដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ដោយមានប្រាក់វិនិយោគចំនួន៥០ពាន់លានដុល្លារ និងរួមចំណែក៥៨ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប​(GDP)របស់កម្ពុជា។ វិស័យសំណង់តំណាងឱ្យ១០ភាគរយនៃកម្លាំងពលកម្ម ដែលក្នុងនោះ៨២ភាគរយមានអាយុចន្លោះពី១៥ ទៅ៤៤ឆ្នាំ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មានតែកម្មករសំណង់ប្រហែល៣ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ដែលមានការការពារពីរបបសន្តិសុខសង្គម។

លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី សាយ សំអាល់ បានលើកឡើងក្នុងឱកាសនេះថា មុននឹងនិយាយពីសិទ្ធិ គឺត្រូវបង្កើតបរិយាកាសដែលគ្មានជម្លោះនៅកម្ពុជាជាមុនសិន។ ជាពិតណាស់ យុត្តិធម៌អន្តរកាលមិនមែនជាជម្រើសនោះទេ តែជាការផ្តល់យុត្តិធម៌ និងជីវភាពរស់នៅសមរម្យសម្រាប់កម្មករសំណង់កម្ពុជា។

លោកឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីមានប្រសាសន៍ថា៖«ខណៈពេលដែលការពិភាក្សាអំពីសិទ្ធិរបស់កម្មករ និងការតវ៉ា យើងក៏ត្រូវតែគិតគូរអំពីវិធីសាស្ត្រជាយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីគាំទ្រពួកគេប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ការបង្កើតមូលនិធិដើម្បីជួយកម្មករ និងស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយភាពច្នៃប្រឌិត ដើម្បីលើកកម្ពស់សិទ្ធិរបស់ពួកគេ និងដោះស្រាយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុគឺជាជំហានសំខាន់មួយ។ លើសពីនេះ ការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងក្នុងចំណោមកម្មកាគឺចាំបាច់»។

លោកសោភ័ណ្ឌ បានសង្កេតឃើញថា នៅមានឱកាសជាច្រើនសម្រាប់វិស័យនេះ ពិសេសតាមរយៈការអនុវត្តឧស្សាហកម្មសំណង់ ដែលមានលក្ខណៈបៃតង។ លោកកត់សម្គាលល់ថា ការណ៍នេះនឹងជួយសន្សំសំចៃថាមពល ព្រមទាំងជួយជំរុញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដែលធន់នឹងអាកាសធាតុ។ លោកជឿជាក់ថា ការធ្វើបែបនេះនឹងបើកចំហទីផ្សារថ្មី ក៏ដូចជាបង្កើតការងារប្រកបដោយនិរន្តរភាពផងដែរ ។

លោកបន្ថែមថា ដើម្បីសម្រេចបាននូវសក្តានុពលនេះ នឹងតម្រូវឱ្យមានការវិនិយោគលើការអភិវឌ្ឍជំនាញក៏ដូចជាការបំពាក់កម្មករឱ្យមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការទទួលយកនូវបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗ។ លើសពីនេះទៀត វិធានការស្តីពីសុខភាព និងសុវត្ថិភាពការងារកាន់តែរឹងមាំ គួរតែត្រូវបានអនុវត្ត និងពង្រឹងដោយមានការគ្របដណ្តប់គាំពារសង្គមសម្រាប់កម្មករលើវិស័យសំណង់។

លោកថ្លែងថា៖«ការផ្លាស់ប្តូរទៅជាមធ្យោបាយបៃតងក្នុងវិស័យសំណង់ គឺជាការសន្យាក្នុងការបង្កើតការងារ ជាពិសេសដើម្បីធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរស់ឡើងវិញ។ ដូច្នេះចាំបាច់ត្រូវទទួលស្គាល់ផែនការដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងអស់នេះ។ នេះមានន័យថា ភាគីពាក់ព័ន្ធចាំបាច់ត្រូវអនុវត្តគោលនយោបាយដែលផ្តោតលើកម្មវិធីដើម្បីសម្រួលដល់ការផ្លាស់ប្តូរដំណោះស្រាយ។ ជាពិសេសពួកគេត្រូវដោះស្រាយផលប៉ះពាល់លើកម្មករ និងសហគ្រាស»។

លោកបានលើកឡើងថា អង្គការILO នឹងជំរុញឱ្យមានការអនុម័តនូវអ្វីដែលហៅថាវិធីសាស្ត្រអន្តរកាលយុត្តិធម៌( Just Transition approach )ដែលមិនមែនជាជម្រើសមួយនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាកត្តាចាំបាច់មួយ ហើយការផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយយុត្តិធម៌នេះ គឺដើម្បីធានានូវសកម្មភាពអាកាសធាតុ។

លោកបានបន្ថែមថា៖«នេះមានន័យថា យើងបង្កើតការងារសមរម្យ កាត់បន្ថយវិសមភាព និងធានាថា កម្មករដែលរងគ្រោះ ក៏ដូចជាសហគមន៍ និងសហគ្រាសដែលរងផលប៉ះពាល់ទទួលបានការគាំទ្រដែលពួកគេត្រូវការតាមរយៈការបណ្តុះបណ្តាលផ្គូផ្គងជំនាញ និងការងារ ក៏ដូចជាការការពារប្រាក់ចំណូល ដើម្បីធានាថាយើងមានការផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយជោគជ័យ»។

អនុរដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ លោកស្រីហ៊ឹម សុធារ័ត្ន មានប្រសាសន៍ថា ការផ្លាស់ប្តូរដោយយុត្តិធម៌គួរតែរួមបញ្ចូលកម្មករ និយោជិតទាំងអស់ ហើយនឹងជួយបង្កើនការគោរពសិទ្ធិការងារ ការពង្រីកកិច្ចគាំពារសង្គម និងការបង្កើតការងារសមរម្យ។

លោកស្រីថ្លែងថា ការផ្លាស់ប្តូរប្រកបដោយសមធម៌នេះ គឺស្របតាមភាពធន់នៃសេដ្ឋកិច្ចការងារសមរម្យ និងបរិស្ថាន ដែលជាផ្នែកមួយនៃការធានារបស់រដ្ឋាភិបាល «កម្ពុជាមិនទុកអ្នកណាម្នាក់ឱ្យនៅឯកកោ ក្នុងអំឡុងពេលដែលយើងសំដៅឱ្យមានកំណើនប្រកបដោយភាពយុត្តិធម៌ និងភាពបៃតងជាងមុន»។

លោកទុន សោភ័ណ្ឌ ក៏បានលើកឡើងបន្ថែមដែរថា​ អង្គការILO កំពុងសហការជាមួយបេឡាជាតិរបបសន្តិសុខសង្គម( National Social Security Fund )ដើម្បីជួយពង្រឹង និងពង្រីកការការពារការគាំពារសង្គមដល់កម្មករ។ នេះរួមបញ្ចូលទាំងការធ្វើការងារជាមួយនយោជក ដើម្បីឱ្យពួកគេយល់ថា វាជាកាតព្វកិច្ចរបស់ពួកគេក្នុងការផ្តល់នូវការគាំពារផ្នែកសន្តិសុខសង្គមឱ្យបានជាប់លាប់ចំពោះកម្មកររបស់ខ្លួន៕