ការផ្ទុះឡើងនៃជំងឺកូវីដ ១៩ បានធ្វើឱ្យគ្រួសារ សេដ្ឋកិច្ច និងប្រទេសជាតិស្ថិតនៅក្រោមសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំង។ ការការពារសុខភាពសាធារណៈ និងការជួយសង្គ្រោះជីវិតមនុស្សគឺមានសារៈសំខាន់ និងបន្ទាន់បំផុតដែលមិនធ្លាប់មាន។
ការជក់បារីគឺជាកត្តាហានិភ័យមួយចំពោះអ្នកជំងឺកូវីដ ១៩ កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ដូច្នេះការឈប់ជក់បារីនៅពេលឥឡូវនេះគឺជាឱកាសមួយ ដែលវានឹងជួយកាត់បន្ថយបញ្ហាសុខភាព និងការចំណាយសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។ ប៉ុន្តែជាអកុសលប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណ ១,៧ លាននាក់នៅតែខ្ជះខ្ជាយប្រាក់ដែលពួកគេរកបានទៅលើការជក់បារី ខណៈបារីនៅតែមានតម្លៃថោកនៅឡើយ។
តម្លៃបារីជាមធ្យមនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺ (១,៤២ ដុល្លារក្នុង ១ កញ្ចប់) គឺជាអត្រាទាបបំផុតទី ៤ នៅលើពិភពលោក ហើយពន្ធថ្នាំជក់មានត្រឹមតែ ២៩ ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៃតម្លៃលក់រាយបើប្រៀបធៀបនឹងតម្លៃជាមធ្យមស្ទើរតែ ៥០ ភាគរយនៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដទៃទៀត។
ជាការពិតណាស់ អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានណែនាំឱ្យប្រទេសទាំងអស់បង្កើនចំណែកពន្ធយ៉ាងហោចណាស់ ៧៥ ភាគរយនៃតម្លៃបារីលក់រាយ។
ប្រាកដណាស់ ឧស្សាហកម្មថ្នាំ-ជក់ មិនចង់ឱ្យប្រជាជនកម្ពុជាឈប់ជក់បារីនោះទេ ពីព្រោះវាអាចធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រាក់ចំណេញរបស់ខ្លួន។ ដូច្នេះដើម្បីធានាថា ប្រជាជននៅតែបន្តការជក់បារីក្នុងអំឡុងពេលមានជំងឺរាតត្បាតនេះ ក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់ជាច្រើន ដូចជាក្រុមហ៊ុន Japan Tobacco International (JTI) កំពុងជំទាស់នឹងកំណែទម្រង់ពន្ធ ឬដំឡើងពន្ធ ដែលអាចធ្វើឱ្យបារីមានតម្លៃថ្លៃ។
ការផ្លាស់ប្តូរពន្ធបែបនេះគឺចាំបាច់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជាពិសេសគឺដើម្បីការពារយុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រ ដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុតដល់សុខភាព និងបន្ទុកសេដ្ឋកិច្ចនៃជំងឺដែលបណ្តាលមកពីការជក់បារី។
ផ្ទុយទៅវិញក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់បានស្នើសុំការដំឡើងពន្ធតិចតួច ហើយបំភ័យរដ្ឋាភិបាលថា ការបង្កើនពន្ធច្រើនអាចធ្វើឱ្យការលួចលាក់នាំចូលកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ។
ឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់ថែមទាំងបានអះអាងថា បារីខុសច្បាប់គឺមានគ្រោះថ្នាក់ជាងបារីស្របច្បាប់។ តាមពិតបារីស្របច្បាប់គឺមានគ្រោះថ្នាក់ដូចបារីខុសច្បាប់ដែរ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយមិនគិតពីខុសច្បាប់ ឬស្របច្បាប់ បារីបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ១៥ ០០០ នាក់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
តើមានការជាប់ទាក់ទងគ្នាដែរឬទេរវាងអត្រាពន្ធខ្ពស់ និងពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់?
ករណីវិនិយោគសម្រាប់ការត្រួតពិនិត្យថ្នាំជក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានរកឃើញថា មានបារីចំនួន ១៨,៥ លានកញ្ចប់ ត្រូវបានលួចលាក់នាំចូលខុសច្បាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ ដែលតំណាងឱ្យ ៦,៩ ភាគរយនៃទីផ្សារបារីនៅកម្ពុជា។
នេះគឺទាបជាងមធ្យមភាគ ១១ ភាគរយ ឬទាបជាងនេះ បើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសជិតខាងរបស់កម្ពុជាមួយចំនួន។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក៏ដូចជានៅប្រទេសផ្សេងទៀតដែរ ពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់អាចត្រូវបានគ្រប់គ្រងបានល្អតាមរយៈការត្រួតពិនិត្យរបស់រដ្ឋាភិបាលកាន់តែតឹងរ៉ឹងទៅលើខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ថ្នាំជក់រួមទាំងក្រុមហ៊ុនផលិតបារីធំៗ។
អ្នកនៅក្នុងឧស្សាហកម្មនេះបានឱ្យដឹងថា ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់ចំនួន ៦០ ភាគរយនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថា ធ្វើឡើងដោយឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់ ដើម្បីកុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀតដំឡើងពន្ធ។ ប៉ុន្តែការប៉ាន់ស្មាននេះមិនត្រូវបានគាំទ្រដោយទិន្នន័យដែលមានតម្លាភាពទេ។ សំខាន់ជាងនេះទៅទៀតប្រទេសម៉ាឡេស៊ី មិនបានដំឡើងពន្ធថ្នាំជក់ទេ ក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ខណៈការលួចលាក់នាំចូលនៅតែបន្ត។ ពិតណាស់ទីផ្សារខុសច្បាប់ដែលរីករាលដាលដោយឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់ នៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ីមិនគាំទ្រការយល់ឃើញថាពន្ធខ្ពស់គឺជាហេតុផលនៃការលួចលាក់នាំចូលនោះទេ។
ប្រទេសជាច្រើនដែលបានដំឡើងពន្ធលើផលិតផលថ្នាំជក់ដូចជាប្រទេសសិង្ហបុរី អូស្ត្រាលី និងហ្វីលីពីន គឺកំពុងទទួលបានចំណូលខ្ពស់ និងជួយកាត់បន្ថយការជក់បារី ទោះបីជាបារីខុសច្បាប់នៅតែមាននៅក្នុងទីផ្សាររបស់ពួកគេក៏ដោយ។ ការទទួលបានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ជាងនេះអាចយកទៅវិនិយោគក្នុងវិធានការកាន់តែរឹងមាំដើម្បីបង្ក្រាបការជួញដូរថ្នាំជក់ខុសច្បាប់ ក៏ដូចជាជួយកាត់បន្ថយការជក់បារី។ បណ្តាប្រទេសដែលវិនិយោគ និងអនុវត្តការគ្រប់គ្រងខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ល្អ បានជួយឱ្យការជួញដូរបារីខុសច្បាប់ធ្លាក់ចុះ។
ទោះបីជាក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់តែងរអ៊ូរទាំថា ការដំឡើងពន្ធបានធ្វើឱ្យការលួចនាំចូលកើនឡើងក្តី ក៏គម្រោង Organized Crime and Corruption Reporting Project បានបង្ហាញអំពីភាពស្មុគស្មាញរបស់ JTI ក្នុងការលួចលាក់នាំចូលផលិតផលរបស់ខ្លួនរួមទាំង «គំរូនៃការលួចលាក់នាំចូល» របស់និយោជក JTI និងអ្នកចែកចាយ និងសកម្មភាពជាច្រើនទៀតនៃប្រតិបត្តិរបស់ JTI ដើម្បីរារាំងការស៊ើបអង្កេតនៃការនាំចូលលួចលាក់ខុសច្បាប់។
ការសិក្សាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបជាមួយក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់ ពហុសាសន៍ធំៗចំនួន ៤ រួមទាំងក្រុមហ៊ុន JTI ផងដែរ បានរកឃើញពីកង្វល់ធំៗចំនួន ៣ គឺៈ
១- កិច្ចព្រមព្រៀងខ្វះតម្លាភាព។
២- ការបង់ប្រាក់មានចំនួនតិច ដែលមិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទំហំទីផ្សារខុសច្បាប់ ដែលសំអាងលើផលិតផលពិតប្រាកដរបស់ក្រុមហ៊ុន។
៣. ប្រព័ន្ធ «Codentify» របស់ឧស្សាហកម្មនេះមិនបំពេញតាមតម្រូវការ និងការតាមដានដែលមានចែងក្នុងមាត្រា ៨ នៃពិធីសារស្តីពីការលុបបំបាត់ពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់ ផលិតផលថ្នាំជក់។
ច្បាស់ណាស់ថា ការសហការជាមួយឧស្សាហកម្មនេះ ដើម្បីបង្ក្រាបការរត់ពន្ធថ្នាំជក់ខុសច្បាប់គឺសម្រួលដល់ការអនុត្តច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល។ ម្យ៉ាងវិញទៀតការដំឡើងពន្ធថ្នាំជក់នឹងជួយការពារអាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាឱ្យមានប្រាក់ចំណូល និងទំហំសារពើពន្ធសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលកាន់តែខ្ពស់។ ប៉ុន្តែទោះយ៉ាងណា រដ្ឋាភិបាលបានបាត់បង់ចំណូលកាន់តែច្រើន ដោយសារមិនអនុវត្តអត្រាយកពន្ធឱ្យបានខ្ពស់ និងធ្វើឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាពជាងមុន។
តើអ្វីជារចនាសម្ព័ន្ធ និងអត្រាពន្ធថ្នាំជក់ដែលសមហេតុផល?
ការអនុវត្តជាអន្តរជាតិល្អបំផុត គឺមាត្រា ៦ (WHO FCTC Article 6 Guidelines) របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក ដែលផ្តល់អនុសាសន៍ថានៅពេលកំណត់អត្រាពន្ធ រដ្ឋាភិបាលគួរតែគិតគូរអំពីតម្លៃ អតិផរណា និងគោលដៅសុខភាពសាធារណៈ ដើម្បីធ្វើឱ្យផលិតផលថ្នាំជក់មានតម្លៃថ្លៃ។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ រដ្ឋាភិបាលគួរតែអនុវត្តប្រព័ន្ធជាក់លាក់ ឬចម្រុះ ដើម្បីលើកកម្ពស់សុខុមាលភាព និងបង្កើតប្រាក់ចំណូល ខណៈដែលត្រូវចៀសវាងទាំងស្រុងនូវប្រព័ន្ធ «tiered and ad valorem» ដែលផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់ក្រុមហ៊ុនផលិត ប៉ុន្តែជាគុណវិបត្តិចំពោះរដ្ឋាភិបាល។
ការសិក្សាលើប្រព័ន្ធពន្ធរបស់កម្ពុជានាពេលថ្មីៗនេះបានបង្ហាញ ថាចំណូលពន្ធរដ្ឋរបស់រដ្ឋាភិបាលអាចមាន ៤៤៣ ភាគរយខ្ពស់ជាង និងបន្ថែមចំនួន ៨១៩,៩ ពាន់លានរៀល (១៩៨,២ លានដុល្លារអាមេរិក) ទៅលើពន្ធដែលប្រមូលបានក្នុងឆ្នាំ ២០១៩-២០២០ ប្រសិនបើកម្ពុជាប្តូរទៅប្រើប្រព័ន្ធពន្ធថ្នាំជក់ចម្រុះ និងបង្កើនអត្រាពន្ធចាប់តាំងពី ឆ្នាំ ២០១៩។
នៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន ប្រព័ន្ធពន្ធ (valorem and multi-tiered ) ដែលត្រូវបានណែនាំដោយក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់ នាំឱ្យមានការធ្លាក់ចុះនៃការប្រមូលប្រាក់ចំណូល និងអត្រាការជក់បារីកើនឡើង។
កំណែទម្រង់ពន្ធ (2012 Sin Tax Reform) បានធ្វើឱ្យរចនាសម្ព័ន្ធពន្ធថ្នាំជក់កាន់តែសាមញ្ញ និងបានដំឡើងអត្រាពន្ធជាក់លាក់។ ជាលទ្ធផល ការប្រមូលពន្ធថ្នាំជក់កើនឡើងទ្វេដងក្នុងឆ្នាំដំបូងនៃការអនុវត្ត ដែលបានជំរុញយ៉ាងខ្លាំងដល់ថវិការបស់វិស័យសុខាភិបាល និងឧបត្ថម្ភធនដល់ធានារ៉ាប់រងសុខភាពជាតិដែលជាផ្នែកមួយនៃការធានារ៉ាប់រងសុខភាពជាសកល សម្រាប់ប្រជាជនក្រីក្រ ហើយអត្រានៃការជក់បារីក៏បានធ្លាក់ចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ។
ការរៀនសូត្រពីប្រទេសហ្វីលីពីនប្រទេសកម្ពុជាអាចផ្លាស់ប្តូរទៅរករចនាសម្ព័ន្ធពន្ធជាក់លាក់ ឬចម្រុះបង្កើនអត្រាពន្ធដល់កម្រិតមួយដែលអាចកាត់បន្ថយលទ្ធភាពជក់បារីរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងពង្រឹងរដ្ឋបាលពន្ធ ដើម្បីឱ្យរដ្ឋាភិបាលអាចប្រមូលបានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ និងជួយសង្គ្រោះជីវិតប្រជាជនកម្ពុជារាប់ពាន់នាក់។ និន្នាការច្បាស់លាស់ជាអន្តរជាតិ គឺសម្រាប់ប្រទេសនានា ដើម្បីដាក់ចេញពីប្រព័ន្ធពន្ធ (ad valorem or tiered)។
តើឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់ផ្តល់ផលវិជ្ជមានដល់ប្រទេសកម្ពុជាដែរឬទេ?
ឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់គឺមិនដូចឧស្សាហកម្មផ្សេងទៀតទេ។ ផលិតផលរបស់វាមានសារធាតុញៀន និងបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់សង្គម ជាពិសេសពលរដ្ឋក្រីក្រ។ ចំណូលពន្ធ និងឱកាសការងារដែលផ្តល់ដោយក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់គឺតិចតួច បើប្រៀបធៀបនឹងការខាតបង់សេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងបរិស្ថាន ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវចំណាយដោយសារតែការញៀនថ្នាំជក់។
នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ ការចំណាយលើការថែទាំសុខភាពដោយផ្ទាល់ទៅលើជំងឺទាក់ទងនឹងថ្នាំជក់មានចំនួន ២៣៧,២ ប៊ីលានរៀល ខណៈដែលការចំណាយដោយប្រយោលឈានដល់ ១,៩ ទ្រីលានរៀល ដោយសារតែបាត់បង់ផលិតភាព ពិការភាព និងជំងឺផ្សេង។ ឧស្សាហកម្មនេះកំពុងប្លន់រដ្ឋាភិបាលនិងសង្គម ដោយបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ប្រជាជន និងមិនបង់ពន្ធឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឆ្លើយតបចំពោះការចំណាយដែលបានជះឥទ្ធិពលដល់មនុស្សគ្រប់គ្នា។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ននៅពេលក្រុមហ៊ុនថ្នាំជក់បញ្ចុះបញ្ចូលលើបញ្ហានេះ ពីព្រោះចំណាប់អារម្មណ៍តែ ១ គត់របស់ពួកគេ គឺការពារប្រាក់ចំណេញរបស់ពួកគេតែប៉ុណ្ណោះ៕
ប្រភព៖ Southeast Asia Tobacco Control Alliance and Research on Economics of Excisable Products (REEP), University of Cape Town, South Africa
