លោក គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។ ហេង ជីវ័ន
ខណៈកម្ពុជានឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន នៅឆ្នាំ ២០២២ លោក គិន ភា ប្រធានវិទ្យាស្ថានទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៃរាជបណិ្ឌត្យសភាកម្ពុជាបានបង្ហាញទស្សនៈមើលឃើញរបស់លោក តាមរយៈបទសម្ភាសជាមួយភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ពាក់ព័ន្ធនឹងមុខមាត់ និងតួនាទីរបស់កម្ពុជានៅក្នុងតំបន់ និងនៅលើឆាកអន្តរជាតិដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅ៖
តើមុខមាត់របស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ មានការវិវឌ្ឍបែបណាដែរ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន?
មុខមាត់របស់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិនេះ កំពុងមានការវិវឌ្ឍជាវិជ្ជមាន គួរឱ្យកត់សម្គាល់ ពីព្រោះប្រទេសកម្ពុជា បាននិងកំពុងទទួលនូវតួនាទីជាម្ចាស់ផ្ទះនូវកិច្ចប្រជុំធំ។ ជាក់ស្តែងកន្លងមកនេះ កម្ពុជាបានរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ី-អឺរ៉ុប លើកទី ១៣ (ASEM13) ដោយជោគជ័យហើយឆ្នាំក្រោយកម្ពុជាក៏ទទួលធ្វើជាប្រធានផ្លាស់វេននៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានដែរ។
ដូច្នេះតួនាទីរបស់កម្ពុជាលើកិច្ចការអន្តរជាតិក៏ដូចជាកិច្ចការតំបន់គឺកាន់តែមានភាពលេចត្រដែតឡើង។ កាលពីអតីតកាល កម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយដែលត្រូវហែកហួរដោយសង្គ្រាមស៊ីវិល និងការរត់ប្រណាំងនៃមនោគមន៍វិជ្ជារបស់ប្រទេសមហាអំណាច។ ហ៊ុមព័ទ្ធដោយសារឥទ្ធិពលមនោគមន៍វិជ្ជានេះ កម្ពុជាត្រូវបានហ៊ុមព័ទ្ធទាំងខាងផ្នែកនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ ប៉ុន្តែក្រោយឆ្នាំ ១៩៩៣ តួនាទីកិត្យានុភាព និងមុខមាត់របស់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិ គឺកាន់តែរីកធំធាត់ឡើងតាមរយៈកិច្ចការជាច្រើនដែលកម្ពុជារួមចំណែក នៅក្នុងកិច្ចការតំបន់ និងពិភពលោកដូចជាបេសកកម្មរក្សាសន្តិភាព បេសកកម្ម-មនុស្សធម៌ បេសកកម្មដោះមីនក្រោមស្លាកអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការរួមចំណែកជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិលើកិច្ចការជាច្រើនទៀតដែលកម្ពុជាបាននិងកំពុងធ្វើមកដល់ពេលនេះ។
ខណៈកម្ពុជានឹងធ្វើម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅឆ្នាំក្រោយ តើកម្ពុជាអាចនឹងទាញប្រយោជន៍បានបែបណាដែរ?
វាគឺជាឱកាសដែលកម្ពុជាអាចបង្ហាញសមត្ថភាពខាងធនធានមនុស្ស និងស្ថាប័នរបស់ខ្លួន ក្នុងឋានៈរដ្ឋជាសមាជិករបស់អាស៊ានក្នុងការដឹកនាំរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន ក៏ដូចជាកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗក្នុងឋានៈជាប្រធានអាស៊ាន រយៈពេល ១ ឆ្នាំពេញនៅឆ្នាំ ២០២២។ ចាប់តាំងពីបានចូលជាសមាជិកអាស៊ានកម្ពុជាធ្លាប់បានធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន ចំនួន ២ ដងរួចមកហើយគឺនៅឆ្នាំ ២០០២ និងឆ្នាំ ២០១២ ហើយឆ្នាំ ២០២២ នេះគឺជាប្រធានអាស៊ានលើកទី ៣ របស់កម្ពុជា។ វាគឺជាឱកាសដែលកម្ពុជាបង្ហាញអំពីវឌ្ឍនភាពនៃនយោបាយ និងសង្គមកម្ពុជា សុខសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍដែលកម្ពុជាមាន។ វាក៏ជាឱកាសដែលកម្ពុជា អាចបង្ហាញអំពីរូបភាពវិជ្ជមានទាំងឡាយរបស់កម្ពុជាទៅកាន់អន្តរជាតិ ពីព្រោះនៅពេលដែលមានការរៀបចំកិច្ចប្រជុំនានាដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះការផ្តិតយករូបភាពអំពីកម្ពុជាទៅកាន់ពិភពលោកនឹងមានយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំ។ អ្វីដែលជាឱកាសសំខាន់មួយទៀត គឺកម្ពុជាអាចដាក់បញ្ចូលនូវរបៀបវារៈដែលជាគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់កម្ពុជា ក្នុងការធ្វើឱ្យអាស៊ានទទួលបានផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងពីក្របខ័ណ្ឌនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពហុភាគី ក្រោមយន្តការអាស៊ាននេះ ពីព្រោះអាស៊ានគឺជាតួអង្គដែលធ្វើឱ្យមានតុល្យភាព នៅក្នុងតំបន់ និងជាមជ្ឈមណ្ឌលដែលអាចទប់ស្កាត់នូវការប្រជែងគ្នាខ្លាំងនៃប្រទេសមហាអំណាច។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យប្រទេសមហាអំណាចទាំងក្នុង និងក្រៅតំបន់បានសម្លឹងមិនដាក់ភ្នែកចំពោះអាស៊ាន។ ដូច្នេះតួនាទីរបស់កម្ពុជាក៏មានសារៈសំខាន់បែបនេះផងដែរ។
តើកម្ពុជាត្រូវធ្វើបែបណាក្នុងការជំរុញការរៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានឱ្យទទួលបានជោគជ័យ?
កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែគោរព និងអនុវត្តឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវធម្មនុញ្ញអាស៊ាន និងដើរតួនាទីជាអ្នកសម្របសម្រួលដោយគោរពនូវគោលការណ៍ តួនាទីជាស្នូល និងមជ្ឈភាពអាស៊ាន និងព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាឱ្យការប្រកួតប្រជែងទាំងឡាយដែលគេប្រើប្រាស់យន្តការអាស៊ានឱ្យទៅជាស្ថាប័នមួយដែលអាចសម្របសម្រួល និងអាចទប់ឥទ្ធិពលនៃការប្រកួតប្រជែងនេះ។ កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយដៃគូសន្ទនានានារបស់អាស៊ាន ដើម្បីជជែកគ្នាអំពីរបៀបវារៈទាំងឡាយ ដែលនាំមកនូវផលប្រយោជន៍រួមការយល់គ្នា និងផលប្រយោជន៍ជាក់ស្តែង សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋអាស៊ាន ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋនៃដៃគូសន្ទនាដោយចៀសវាងនូវការដាក់បញ្ចូលនូវរបៀបវារៈទាំងឡាយណា ដែលនាំឱ្យមានការយល់ច្រឡំគ្នា ឬក៏ដែលមិនផ្តល់ប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងដល់ប្រជាពលរដ្ឋអាស៊ាន។
តើកម្ពុជាត្រូវមានកិច្ចសហការបែបណាខ្លះ ជាមួយប្រទេសពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីឱ្យទទួលបានជោគជ័យក្នុងការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន?
កម្ពុជាក៏ចាំបាច់ធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតក្នុងការធ្វើឱ្យបានជោគជ័យនូវកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធនានា ជាពិសេសកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន របៀបវារៈដែលទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា ដើម្បីឧត្តមប្រយោជន៍នៃអាស៊ាន ប្រជាពលរដ្ឋអាស៊ាន និងប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាខ្លួនឯង។ មួយវិញទៀតកម្ពុជាត្រូវខិតខំព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណា ដោះស្រាយបញ្ហានៅមីយ៉ាន់ម៉ាដែលជារឿងក្តៅនៅក្នុងអាស៊ាន ប្រកបដោយលក្ខណៈបរិយាប័ន្នដោយមានការចូលរួមពាក់ព័ន្ធពីភាគីនានានៅក្នុងជម្លោះនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាខ្លួនឯង ហើយជាពិសេសពង្រឹងតួនាទីជាស្នូលរបស់អាស៊ាន ដោយទទួលយកនូវការជាប់ពាក់ព័ន្ធនៃដៃគូសន្ទនារបស់អាស៊ាន ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាជួយគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ាឱ្យទទួលបានជោគជ័យព្រមទាំងជំរុញឱ្យសភាពការណ៍របស់មីយ៉ាន់ម៉ាវិលត្រឡប់ទៅរកភាពប្រក្រតីដូចមុនខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១។
តើកម្ពុជាគួរជំរុញបែបណាក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់ក៏ដូចជាពិភពលោកក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំក្រោយ?
បញ្ហាតំបន់ និងពិភពលោកធំៗនៅចំពោះមុខបច្ចុប្បន្ន គឺបញ្ហាជំងឺកូវីដ ១៩ និងការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញ។ ក្នុងលក្ខណៈនេះ កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែជំរុញ និងលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការគោរពនូវគោលការណ៍ពហុភាគីនិយម ដើម្បីរួមគ្នាដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនៃជំងឺកូវីដ ១៩ ដែលទាមទារធ្វើយ៉ាងណាឱ្យប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់ ក៏ដូចជាពិភពលោករួមគ្នាប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺនេះក្នុងស្មារតីតែមួយ រីឯការស្តារសេដ្ឋកិច្ចឡើងវិញក៏ទាមទារឱ្យប្រើប្រាស់នូវយន្តការពហុភាគីនិយមនេះដែរ។
ចំពោះបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននេះ កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវជំរុញធ្វើយ៉ាងណាឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ អនុវត្តឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួននូវសេចក្តីប្រកាសស្តីពីក្រមប្រតិបត្តិសមភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូង (DOC) និងជំរុញលើកទឹកចិត្តធ្វើយ៉ាងណាពន្លឿនការចរចាក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ឱ្យបានសម្រេចឈានទៅរកការបញ្ចប់ COC នៅឆ្នាំ ២០២២ នេះ ដែលជារឿងមួយប្រសើរបំផុត។ កម្ពុជាក៏ចាំបាច់ជំរុញភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ប្រកាន់នូវគោលការណ៍សន្តិវិធីក្នុងការដោះស្រាយដោយផ្អែកលើការចរចាក្នុងកម្រិតទ្វេភាគីរវាងប្រទេសដែលមានការពាក់ព័ន្ធរវាងសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាមួយប្រទេសចិន ហើយព្យាយាមធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីកុំឱ្យមានការពង្រីកជម្លោះ ឬធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្មទៅលើបញ្ហាដែលធ្វើឱ្យបញ្ហានោះ កាន់តែរីកធំ។
ចុះទាក់ទងនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលកំពុងក្លាយជាកង្វល់របស់ពិភពលោក តើកម្ពុជាគួរធ្វើបែបណា?
ចំពោះបញ្ហាការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ តួនាទីរបស់កម្ពុជាគឺជំរុញឱ្យមានដំណោះស្រាយរួមគ្នា ជាពិសេសគឺការចូលរួមយ៉ាងសំខាន់ពីប្រទេសដៃគូសន្ទនារបស់អាស៊ានធំៗ ដែលជាប្រទេសដែលបំផ្លាញបរិស្ថានច្រើនជាងគេ រួមមានសហរដ្ឋ-អាមេរិក ចិន រុស្ស៊ី និងប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងទៀត។ ចំពោះបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវជំរុញតួនាទីអាស៊ានឱ្យបានកាន់តែខ្លាំង ដើម្បីបញ្ចៀសនូវ «ទ្វេគ្រោះ» សម្រាប់អាស៊ាន ដើម្បីចៀសឱ្យផុតពីការចោទប្រកាន់ពីប្រទេសមហាអំណាចខាងក្រៅផង ហើយវានាំឱ្យមានការបែកបាក់អាស៊ានគ្នាឯងផង។ ចំពោះបញ្ហានុយក្លេអ៊ែរនៅកូរ៉េខាងជើង កម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវតែប្រើប្រាស់តួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាន គឺធ្វើយ៉ាងណាឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់វិលទៅរកតុចរចា ៦ ភាគីឡើងវិញ ដើម្បីឈានទៅរកដំណោះស្រាយជាក់លាក់ណាមួយ។
នៅពេលមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយក្នុងតំបន់រវាងប្រទេសមហាអំណាច តើកម្ពុជាគួរប្រកាន់ជំហរបែបណា?
ទាំងកម្ពុជា ទាំងអាស៊ាន គឺត្រូវរក្សានូវតុល្យភាព ដើម្បីទាញគំនិតផ្តួចផ្តើម និងយុទ្ធសាស្ត្រដ៏ធំទាំង ២ គឺគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ (BRI) និងយុទ្ធសាស្ត្រឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក (Indo-pacific) ឱ្យក្លាយទៅជាយន្តការដែលបំពេញឱ្យគ្នាដែលទាំងកម្ពុជា ទាំងអាស៊ាន គឺអាចទាញប្រយោជន៍ ដោយចៀសវាងការប្រកាន់យកភាគីណាមួយ។ ដូច្នេះហើយបានជាអាស៊ានក៏បានចេញនូវទស្សនវិស័យអាស៊ានស្តីពីឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន ក៏មានការសម្របសម្រួល។ ដោយសារការប្រកួតប្រជែងរវាងយុទ្ធសាស្ត្រធំទាំង ២ គឺជាយន្តការធំ ២ ដែលប្រកួតប្រជែងគ្នា ទាំងអាស៊ាន និងសមាជិករបស់អាស៊ានមិនចង់ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយ ដែលត្រូវបង្ខំឱ្យជ្រើសរើសរវាង BRI និង Indo-pacific ឬក៏ត្រូវជ្រើសរើសរវាងចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេគឺអាស៊ាន និងសមាជិកអាស៊ានចង់ឃើញ BRI ក៏ដូចជា Indo-pacific ក្លាយទៅជាតួអង្គ ឬយន្តការបំពេញឱ្យគ្នា ដែលប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន រួមទាំងអាស៊ានទាំងមូលអាចទាញផលប្រយោជន៍ពីតួនាទីបំពេញឱ្យគ្នានៃគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំង ២ នេះ គឺ BRI និង Indo-pacific ។
តើកម្ពុជាបានចូលរួមបែបណាក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាតំបន់ ក៏ដូចជាពិភពលោកនាពេលកន្លងមក?
នៅក្នុងបញ្ហាតំបន់ កម្ពុជាបានរួមចំណែកច្រើនទាក់ទងនឹងបញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការឡើងកម្ដៅផែនដី និងបញ្ហាគន្លឹះធំៗមួយចំនួនទៀត សូម្បីតែបញ្ហាជំងឺកូវីដ ១៩ ក៏កម្ពុជាបានរួមចំណែកតិច ឬច្រើននៅក្នុងលទ្ធភាពដែលកម្ពុជាអាចធ្វើបានក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់។ កម្ពុជាបានក្លាយជាតួអង្គដែលធ្វើឱ្យមានស្ថិរភាពនៃទំនាក់ទំនងនេះក្នុងក្របខ័ណ្ឌទំនាក់ទំនងអាស៊ាន-ចិន។ នៅឆ្នាំ ២០១២ និងឆ្នាំ ២០១៦ កម្ពុជាសុខចិត្តធ្វើការងារដ៏ធំដើម្បីរក្សាស្ថិរភាពនៃទំនាក់ទំនងអាស៊ាន-ចិន។ នៅពេលនោះ ប្រសិនបើកម្ពុជាធ្វើសកម្មភាពណាមួយដែលនាំឱ្យមានភាពប្រទូសរ៉ាយរវាងអាស៊ាន-ចិន គឺអាស៊ានទាំងមូលនឹងខាតបង់ផលប្រយោជន៍ច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែកម្ពុជាសុខចិត្តធ្វើសកម្មភាពជាច្រើន ដើម្បីរក្សាតុល្យភាពទំនាក់ទំនងអាស៊ាន-ចិន។ ប្រទេសទាំងអស់ដែលពេលខ្លះចោទប្រកាន់មកកម្ពុជាថា បានទទួលផលប្រយោជន៍ពីទំនាក់ទំនងល្អរវាងអាស៊ាន និងចិន នៅពេលនោះ ប្រសិនបើអាស៊ាននាំគ្នាប្រឆាំងជាមួយនឹងចិន ដោយសារប្រទេស ១ ឬ ២ វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាន និងចិនទាំងមូល ហើយក៏វាអាចធ្វើឱ្យខូចទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ជាមួយចិនផងដែរ។
ចំណុចនេះ គឺជាការរួមចំណែកខ្លាំងរបស់កម្ពុជាក្នុងការធ្វើឱ្យមានតុល្យភាព និងស្ថិរភាពនៃទំនាក់ទំនងរបស់អាស៊ានជាមួយប្រទេសមហាអំណាចទាំងក្នុងតំបន់ និងក្រៅតំបន់៕
