លោកហ៊ុន សែន ប្រធានអាស៊ានក្នុងកិច្ចប្រជុំកាលពីថ្ងៃទី៣ វិច្ឆិកា ឆ្នាំនេះ ។ រូបថត SPM
ភ្នំពេញៈ រាប់ចាប់តាំងពីកម្ពុជាបានចូលជាសមាជិកនៃអង្គការសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ អាស៊ានពីឆ្នាំ ១៩៩៩ មក កម្ពុជាបានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានចំនួន ២ លើករួចមកហើយ មុនពេលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះជាលើកទី៣ នៅឆ្នាំ ២០២២ នេះ។
តាមរយៈបទពិសោធធ្វើជាប្រធានអាស៊ានកន្លងមក អ្នកឃ្លាំមើលសង្កេតឃើញថា កម្ពុជាធ្លាប់បានឆ្លងកាត់ឧបសគ្គជាច្រើនដើម្បីហែលឆ្លងជាមួយសមាជិកទាំង ៩ ទៀត ក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់តំបន់អាស៊ាន ក៏ដូចជាវិបត្តិរបស់សកលលោក។
អ្នកតាមដាននយោបាយអន្តរជាតិយល់ថា កម្ពុជាបានបំពេញតួនាទីយ៉ាងល្អប្រសើរដែលបានដើរតួជាអ្នកសម្របសម្រួលវិបត្តិនយោបាយទាំងក្នុងតំបន់និងពិភលោក ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាន បើទោះបីកម្ពុជាជាប្រទេសតូចក្ដី ប៉ុន្តែអាចមានទឹកមាត់ប្រៃក្នុងការជជែកសន្ទនាជាមួយមហាអំណាចជុំវិញវិបត្តិជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជម្លោះឧបទ្វីបកូរ៉េ វិបត្តិភូមា វិបត្តិសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន ជាដើម។
ទោះបីមានភាពរអាក់រអួលខ្លះៗក្តី ប៉ុន្តែកម្ពុជាក៏បានប្រើប្រាស់វេទិកាអាស៊ានដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់តំបន់ខ្លួនផងដែរ។ជាក់ស្តែងកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនិងតំបន់ (RCEP) នៅមួយរយៈកាលចុងក្រោយនេះជាដើម។
លោក ពុយ គា អ្នកឆ្លងឆ្លើយព័ត៌មានរបស់ទីភ្នាក់ ងារព័ត៌មានជប៉ុនក្យូដូ (Kyodo News Agency) លើកឡើងថា ដោយសារតួនាទីក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាននេះហើយដែលជាកត្តាលើកមុខមាត់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិដែលជាតំណាងសម្រាប់តំបន់អា ស៊ានទាំងមូលនិងតាមរយៈវេទិកានានាទៀត។
លោកបន្តថា កម្ពុជាបានដើរតួនាទីសំខាន់ជាអ្នកសម្របសម្រួលជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់រដ្ឋជាសមាជិកពោល គឺវិបត្តិនៅភូមា។កម្ពុជាទទួលបានឱកាសចូលអង្គុយស្មើមុខស្មើមាត់នៅសេតវិមាន (The White House) ទល់មុខនឹងប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលធ្វើជាសហប្រធានកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកបន្ថែមថា តាមរយៈតួនាទីជាប្រធានអាស៊ាន កម្ពុជានាពេលថ្មីៗនេះ ត្រូវបានអញ្ជើញជាប្រធានក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបន្ទាន់ពិសេសស្តីពីវិបត្តិភូមានៅទីក្រុងហ្សាការតា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កាលពីចុងខែតុលា ឆ្នាំ ២០២២ និងកម្ពុជាក៏ត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គនៃក្រុមប្រទេសធំៗទាំង ២០ G-20 នាទីក្រុងបាលី ឥណ្ឌូនេស៊ី ក្នុងពេលខាងមុខនេះដែរ ព្រមទាំងមានលទ្ធភាពអាចថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនថែមទៀត។
លោក ពុយ គា គូសបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «កម្ពុជាធ្វើជាប្រធានអាស៊ានលើកទី១ ជោគជ័យល្អ លើកទី២ ជោគជ័យដែរ តែមានបញ្ហារឿងឯកសារ ដោយសារកាលនោះ មានប្រទេស ២ បានប្រើប្រាស់ពាក្យពេចន៍ដូចជាចាប់បង្ខំឱ្យកម្ពុជាតតាំងជាមួយចិន ហើយធ្វើឱ្យឯកសារមានបញ្ហាដែលមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនោះរួច ហើយបានជាជាប់ឈ្មោះមិនសូវល្អផង ក្នុងឆ្នាំ ២០១២ តែជារួមល្អទេ លើកលែងតែឯកសារ ១ ហ្នឹង»។
កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានលើកទី៣ ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ នេះ លោក ពុយ គា បញ្ជាក់ថា បញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងហាក់ថមថយឥទ្ធិពលហើយ ប៉ុន្តែបញ្ហាឧបទ្វីបកូរ៉េជាបញ្ហាចាស់នោះនៅតែមានកម្តៅដដែល ខណៈកូរ៉េខាងជើងបន្តសកម្មភាពសាកល្បងមីស៊ីលឥតស្រាកស្រាន្ត។ ប៉ុន្តែកម្ពុជាត្រូវពើបប្រទះនឹងបញ្ហាធំៗ៣វិញ ពោលគឺ ទី១ វិបត្តិភូមា ទី២ បញ្ហាជម្លោះតៃវ៉ាន់និងចិន និងទី៣ បញ្ហាសង្គ្រាមអ៊ុយក្រែន-រុស្ស៊ី។
គួររំឭកផងដែរថា ជាក់ស្តែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានស្តីពីលទ្ធផលកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានលើកទី៥៥ (AMM) និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនាឆ្នាំ ២០២២ នេះ លោក ប្រាក់ សុខុន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកម្ពុជាបានសារភាពថា កិច្ចប្រជុំដែលមានរយៈពេល៣ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី ៣ ដល់ថ្ងៃទី ៥ ខែសីហា មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាធំៗនៅក្នុងតំបន់និងពិភពលោកបានភ្លាមៗដូចការចង់បាននោះទេ។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា អ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាព (CICP) បានបង្ហាញជាការកត់សម្គាល់របស់លោកចំពោះកម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ាន ដោយលោកថា ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ កម្ពុជាបានសម្រេចការចរចាលើជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលសម្រេចបានជាសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីការប្រតិបត្តិនៃភាគីនានានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង DOC (Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea) ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងមិនមែនផ្លូវច្បាប់សម្រាប់យកទៅជជែកចរចា ដើម្បីសម្រេចក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង COC (Code of Conduct for the South China Sea)។
លោកបានបន្ថែមថា កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានលើកទី២ ក្នុងឆ្នាំ ២០១២ ទទួលរងការចំអកដោយមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមជាប្រវិត្តិសាស្ត្រដំបូងរយៈពេលជាង ៤៥ ឆ្នាំ ដែលអាស៊ានមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដែលកាលនោះកម្ពុជារងការចោទប្រកាន់ថា មានភាពលម្អៀងទៅរកចិនក្នុងបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងដដែល។សម្រាប់តួនាទីជាប្រធានអាស៊ានលើកទី៣របស់កម្ពុជាត្រូវដោះស្រាយវិបត្តិនៅភូមាបញ្ហាសង្គ្រាមរុស្ស៊ី-អ៊ុយក្រែន និងការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់មហាអំណាច។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា ពន្យល់ដូច្នេះថា៖ «សម្រាប់វិបត្តិភូមា ជាការលំបាកសម្រាប់កម្ពុជាព្រោះក្រុមរបបសឹកភូមាខ្វះការសហការ និងគ្មានឆន្ទៈដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយនៅភូមាខ្លួនឯង។ សម្រាប់វិបត្តិនៅអ៊ុយក្រែនវិញដែលកំពុងបង្កឱ្យពិភពលោកជួបប្រទះ វិបត្តិស្បៀង ថាមពល ព្រមទាំងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចជាសកល។បញ្ហាប្រណាំងប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិនក៏ជាបញ្ហាចោទដែលមហាអំណាចទាំងនេះ តោងជ្រើសយកវេទិកានៃកិច្ចប្រជុំនៅអាស៊ីបូព៌ាដើម្បីតឹងសរសៃកដាក់គ្នា ក្នុងបញ្ហានានា»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកជំនាញផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិរូបនេះយល់ថា បើទោះបីកម្ពុជាជាប្រទេសតូចក្តី កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រទេសអាស៊ានអាចប្រើលទ្ធភាពខ្លួនក្នុងការចូលខ្លួនទៅសម្របសម្រួលវិបត្តិនានាជាពិសេសអាចឱ្យមហាអំណាចនានាអង្គុយទល់មុខគ្នាចរចា តាមរយៈវេទិកាអាស៊ាន។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មើលឃើញពីទិដ្ឋភាពជាវិជ្ជមាន៣យ៉ាង ដែលកម្ពុជាចំណេញពីអង្គការតំបន់អាស៊ាន រួមមាន ទី១ ផ្នែកនយោបាយការបរទេស ទី២ ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងទី៣ គឺការពង្រឹងសមត្ថភាពការទូត។
ទី១ កម្ពុជាមានលទ្ធភាពអាចចូលអង្គុយជជែកជាមួយប្រទេសមហាអំណាចនានាទាំងក្នុងតំបន់និងពិភពលោកដោយស្មើមុខស្មើមាត់។ទី២កម្ពុជាអាចប្រើប្រាស់វេទិកាអាស៊ានដើម្បីទាញយកកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីពីអាស៊ាន និងអាចមានលទ្ធភាពចរចាជាមួយកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មផ្សេងៗទៀតជាពិសេសកិច្ចព្រមព្រៀង RCEP ចុងក្រោយនេះ។ទី៣កម្ពុជាអាចកសាងនិងពង្រឹងបន្ថែមលើសមត្ថភាពការទូតបន្ថែមទៀតដើម្បីដើរឱ្យទាន់សម័យកាល ប្រឈមនឹងវិបត្តិនិងការប្រែប្រួលឥតឈប់ឈរនូវស្ថានការណ៍ពិភពលោក។
លោក វណ្ណ ប៊ុនណា សង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «អាចស្រមៃថា បើសិនជាកម្ពុជាមិនមែនជាសមាជិកអាស៊ាន កម្ពុជានឹងគ្មានឱកាសអង្គុយទល់មុខមហាអំណាចទ្វេភាគីក្នុងការជជែកពីបញ្ហានានាហើយប្រទេសអំណាចហ្នឹងទៀតសោតក៏នឹងមិនឱ្យតម្លៃដល់កម្ពុជាផងដែរ »។
គួរជម្រាបជូនថា កម្ពុជាបានចូលសមាជិកអាស៊ានចុងក្រោយគេ ដែលជាសមាជិកកូនពៅទី១០ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៩៩ មកដល់ពេលនេះមានរយៈពេល ២២ ឆ្នាំហើយ ដែលកម្ពុជាជាសមាជិកអាស៊ាន និងបានធ្វើជាប្រធានអាស៊ានចំនួន ៣ លើក រួមមាន ក្នុងឆ្នាំ ២០០២ ២០១២ និង ២០២២ នេះ៕
