ការ​លុប​លិខិត​អនុញ្ញាតឱ្យ​មជ្ឈមណ្ឌល​កម្ពុជា​ដើម្បី​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ឯករាជ្យ​ (CCIM)​ ដែល​គ្រប់គ្រង​ការផ្សាយ​វិទ្យុ​សំឡេង​ប្រជាធិបតេយ្យ (VoD)​នឹងមិន​ជួយ​ឱ្យ​វិជ្ជាជីវៈ​សារព័ត៌មាន​កាន់​តែ​រឹងមាំ​ហើយក៏​វា​មិន​ធ្វើឱ្យ​សេរីភាព​សារព័ត៌មាន​ស្លាប់​ដែរ​ប៉ុន្តែ​វា​បានបង្ហាញ​ពី​សេចក្តីត្រូវការ​នូវ​យន្តការ​ដោះស្រាយ​វិវាទ​ក្នុង​វិស័យ​សារព័ត៌មាន​មួយ​ដែល​ឯករាជ្យ​តម្លាភាព និង​យុត្តិធម៌​។​

ភាពចម្រូងចម្រាស​នៃ​សេចក្តីសម្រេច​

​កាលពី​ថ្ងៃទី​​ ១៣ ខែកុម្ភៈ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​ព័ត៌មាន​បានចេញ​ប្រកាស​លុបចោល​លិខិតអនុញ្ញាត​របស់ CCIM​។ ប្រកាស​នេះ​ត្រូវ​បានចេញ ​១ ​ថ្ងៃ​បន្ទាប់ពី​សម្តេចនាយករ​ដ្ឋ​មន្ត្រី​ហ៊ុន សែន ទាមទារ​ឱ្យ​វិទ្យុ VoD សុំទោស​ជា​សាធារណៈ​ក្នុង​រយៈពេល​ ២៤ ​ម៉ោង ចំពោះ​ការផ្សាយ​ដែល​លោក​យល់ថា ជាការ​មួលបង្កាច់​ខុសពី​ការពិត​ដោយ​ចេតនា​អំពី​ជំនួយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ដល់​ការរញ្ជួយ​ដី​នៅ​ប្រទេស​តួ​ក​គី និង​ក្រោយពី​ឯកឧត្តម​ហ៊ុន ម៉ា​ណែ​ត បាន​ស្នើឱ្យ​បង្ហាញ​ឯកសារ​បញ្ជាក់ថា​រូបគាត់​បាន​ចុះហត្ថលេខា​លើ​ការ​ផ្តល់ជំនួយ​នោះ​ជំនួស​ឪពុក​។

​សេចក្តីសម្រេច​របស់​ក្រសួង​ទទួលបាន​ទាំង​ការគាំទ្រ និង​មតិ​រិះគន់​។ ស្ថាប័ន​ថ្នាក់ជាតិ និង​ក្រោម​ជាតិ អ្នកសារព័ត៌មាន​ជើងចាស់ មន្ត្រី​និង​បញ្ញវន្ត​មួយចំនួន​បាន​សម្តែង​ការគាំទ្រ ដោយ​គេ​យល់ថា វា​នឹង​ជួយ​ពង្រឹង​ការ អនុវត្ត​ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន និង​ក្រមសីលធម៌​នៃ​អ្នកសារព័ត៌មាន​។ ផ្ទុយទៅវិញ​ក៏មាន​សាធារណជន អង្គការ​សង្គម​ស៊ីវិល និង​ស្ថានទូត​បរទេស​មួយចំនួន​មានមតិ​រិះគន់​ហើយ​បានបង្ហាញ​ពី​ការខកចិត្ត និង​ការព្រួយបារម្ភ​យ៉ាងខ្លាំង​អំពី​ការ​រឹតត្បិត​សេរីភាព​និង​ឯករាជ្យ​របស់​សារព័ត៌មាន​ក្នុង​បុព្វហេតុ​នយោបាយ​។

ក្រុម​ទាំង ​២ ​ហាក់​យល់ស្រប​គ្នា​លើ​តម្រូវការ​ការពង្រឹង​ការអនុវត្ត​ច្បាប់ និង​ក្រមសីលធម៌​ឱ្យបាន​តឹងរ៉ឹង​ដើម្បី​លើកកម្ពស់​សីលធម៌ និង​ការពារ​សេរីភាព​សារព័ត៌មាន​។ ក៏ប៉ុន្តែ​ពួកគេ​ខ្វែងគំនិត​គ្នា នៅពេលដែល​គេ​ពិចារណា​លើ​ការសម្រេច​របស់​ក្រសួង​ក្នុង​បរិបទ​និង​ហេតុផល​នយោបាយ​។ ខ្ញុំ​សូម​មិន​អត្ថាធិប្បាយ​អំពី​ទស្សនៈ​នយោបាយ​នៅទីនេះ​ទេ​។​

​ប្រកាស​របស់​រដ្ឋមន្ត្រី​ព័ត៌មាន​បញ្ជាក់ថា អង្គភាព ​CCIM ​បាន​៖​ រំលោភ​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ​លើ​វិជ្ជាជីវៈ​សារព័ត៌មាន ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់​ដល់​កិ​តិ្ត​យស​និង​កិត្យានុភាព​របស់​រាជរ​ដ្ឋា​ភិ​បាល​កម្ពុជា ហើយ​មិន​ព្រមធ្វើ​ការកែសម្រួល​តាម​បទ​ប្បញ្ញត្តិ​ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន​បន្ទាប់ពី​វិទ្យុ​ VoD​ បាន​ផ្សាយ​បទ​យកការណ៍​ ១ ​កាលពី​ថ្ងៃទី ​៩ កុម្ភៈ ឆ្នាំ​ ២០២៣ តាម​ការសម្ភាស​អ្នកនាំពាក្យ​រាជរដ្ឋាភិបាល​។ អ្នក​ដែល​បាន​ស្តាប់​ហើយ​អាច​ចោទ​សួរថា តើ VoD បាន​ប្រព្រឹត្ត​កំហុស​វិជ្ជាជីវៈ​ធ្ងន់ធ្ងរ​មែនដែរ​ឬទេ​? បើ​មាន​កំហុស​ធ្ងន់ធ្ងរ តើ​វា​បាន​ប៉ះពាល់​ដល់​កិត្តិយស និង​កិត្យានុភាព​របស់​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​ធ្ងន់ធ្ងរ​កម្រិតណា​ដែរ​?

​ស្ថាប័ន​ណា​មាន​សមត្ថកិច្ច​កំណត់​អំពី​កំហុស និង​ផលប៉ះពាល់​ថា​វា​ធ្ងន់ធ្ងរ​យ៉ាងណា​? កំហុស​ធ្ងន់ធ្ងរ​ខាង​ផ្នែក​វិជ្ជាជីវៈ និង​ទោសទណ្ឌ​តាមច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន​មាត្រា ៤១​ នៃ រដ្ឋធម្មនុញ ឆ្នាំ​ ១៩៩៣ ​ចែងថា “​របប​សារព័ត៌មាន​ត្រូវ​រៀបចំឡើង​ដោយ​ច្បាប់​”​។ ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន ឆ្នាំ ​១៩៩៥ មាត្រា​ ៧ កថាខណ្ឌ​ទី​ ១១ ចែងថា​៖ ត្រូវ​ចាត់ទុកជា​ការរំលោភ​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរ​ខាង​ផ្នែក​វិជ្ជាជីវៈ​របស់​អ្នកសារព័ត៌មាន​នូវ​អំពើ​“...​បន្លំ​ឱ្យគេ​យល់​ខុស ដូចជា​ការសរសេរ​ប​ញ្ឆិ​ត​បញ្ឆៀង​ដើម្បីឱ្យ​អ្នកអាន​មានការ​សង្ស័យ​ដោយ​អយុត្តិធម៌​លើ​បុគ្គល​ណា​ម្នាក់ ក្រុម​បក្ស​ណាមួយ ការ​មួលបង្កាច់ បរិហារកេរ្តិ៍ និង​ការជេរប្រមាថ​...”​។ ករណី​ដែល​កំហុស​ខាងលើ​បានធ្វើឱ្យ​ខូច​កិត្តិយស និង​សេចក្តីថ្លៃថ្នូរ​របស់​បុគ្គ​ល​ណាមួយ បុគ្គល​នោះ​មាន​សិទ្ធិ​៖ “...​ទាមទារ​ឱ្យ​សារព័ត៌មាន​នោះ​ធ្វើការ​កែតម្រូវ មាន​សិទ្ធិ​ឆ្លើយតប​ឬ​ធ្វើបណ្តឹង​ពីបទ​បរិហារកេរ្តិ៍ ពីបទ​មួលបង្កាច់​...”​។​

​តាមច្បាប់ តុលាការ​មាន​សមត្ថកិច្ច​សម្រេច​អំពី​កំហុស​ព្យសនកម្ម​ដែល​កើតមាន និង​ទោសទណ្ឌ​ឬ​សំណង​នៃ​ការខូចខាត​។​បើ​តុលាការ​រកឃើញថា មាន​កំហុស​វិជ្ជាជីវៈ​ធ្ងន់ធ្ងរ​តាម​បណ្តឹង​របស់​ដើមបណ្តឹង តុលាការ​អាច​បង្គាប់​ឱ្យ​សារព័ត៌មាន​នោះ​ចុះផ្សាយ​នូវ​ការកែតម្រូវ និង​ឬ សងជំងឺចិត្ត ផ្តន្ទា​ទោសពិន័យ​ជា​ប្រាក់​ពី​ ១​ លាន​រៀល​ទៅ ​៥ ​លាន​រៀល និង​អាច​បញ្ជា​ឱ្យ​បិទ​ផ្សាយ​សេចក្តីសម្រេច​របស់ខ្លួន​នៅ​ទីកន្លែង​ទាំងឡាយ​ដែល​តុលាការ​នឹង​បញ្ជាក់​។​ច្បាប់​ពុំបាន​ចែង​តម្រូវឱ្យ​អ្នកសារព័ត៌មាន​ត្រូវ​សុំទោស​ជា​សាធារណៈ​ចំពោះ​បុគ្គល​រងគ្រោះ ឬ​អនុញ្ញាតឱ្យ​រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួង​ព័ត៌មាន​ដក​លិខិតអនុញ្ញាត​ឱ្យ​ផ្សាយ​ព័ត៌មាន​នោះទេ​។​

ការអនុវត្ត​បុ​ព្ធ​សិទ្ធិ ឬ​អំណាច​រដ្ឋបាល​មិន​សម​ហេតុផល​

​ការ​លុប​លិខិតអនុញ្ញាត​ដោយ​រដ្ឋមន្ត្រី​ព័ត៌មាន​អាចជា​ការអនុវត្ត​អំណាច​រដ្ឋបាល​របស់​ក្រសួង ស្របតាម​លិខិតបទដ្ឋាន​គតិយុត្ត​ក្រោម​ច្បាប់ ប៉ុន្តែ​ការអនុវត្ត​នេះ​ក៏ត្រូវ​តែមាន​ហេតុផល​ត្រឹមត្រូវ តម្លាភាព និង​យុត្តិធម៌​ដែរ​។ ជាពិសេស​ការដាក់ទណ្ឌកម្ម​លើ​អង្គភាព​សារព័ត៌មាន​ត្រូវ​សមាមាត្រ​ទៅនឹង​កំហុស​របស់​ស្ថាប័ន​នោះ និង​ស្របតាម​នីតិវិធី​យុត្តិធម៌​មួយ ដែល​កំណត់ដោយ​ច្បាប់​។ ម្យ៉ាងទៀត លិខិតបទដ្ឋាន​គតិយុត្ត​ក្រោម​ច្បាប់​ណាមួយ​ដែលមាន​អានុភាព​រឹតត្បិត​សិទ្ធិសេរីភាព​ដែល​ការពារ​ដោយ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​អាចមាន​បញ្ហា​អធម្មនុញ្ញភាព​ផងដែរ​។​

​ការអនុវត្ត​ច្បាប់​មាន​យុត្តិធម៌​ទៅបាន ល្គឹកណាតែ​ការសម្រេច​នោះបាន​បំពេញ​លក្ខខណ្ឌ​ត្រឹមត្រូវ​ទាំង​ផ្នែក​នីតិវិធី និង​មាន​យុត្តិធម៌​ក្នុង​ខ្លឹមសារ​។ បុគ្គល​គ្រប់រូប​ត្រូវមាន​សិទ្ធិ​ការពារ​ខ្លួន​ស្មើគ្នា​ចំពោះមុខ​ច្បាប់ បុគ្គល​ដែល​អះអាងថា បាន​រងគ្រោះ ខូច​កិត្តិយស និង​កិត្យានុភាព​អាចធ្វើ​បណ្តឹង​ទៅ​តុលាការ​ដែលជា​ស្ថាប័ន​ជម្រះក្តី​ឯករាជ្យ សុំ​ការសម្រេច​អំពី​កំហុស ទាមទារ​សំណង​និង​ឬ​ដាក់ទណ្ឌកម្ម ស្របតាម​ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន និង​ច្បាប់​ផ្សេងទៀត​ជា​ធរមាន​។ បើ​ទោះ​អ្នកសារព័ត៌មាន ឬ​និពន្ធ​នាយក​របស់​វិទ្យុ VOD ក៏​គួរ​ត្រូវបាន​ផ្តល់​សិទ្ធិ​ពួកគេ​ការពារ​នូវ​បទ​យកការណ៍​របស់ខ្លួន ថា តើ​មាន​កំហុស​វិជ្ជាជីវៈ​ដែរឬទេ​?​ការធ្វើ​បែបនេះ​ទើប​ជា​វិធី​ដោះស្រាយ​មួយ​ស្របតាម​នីតិវិធី​យុត្តិធម៌​។​

​ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន​ធានារ៉ាប់រង​សេរីភាព​សារព័ត៌មាន និង​សេរីភាព​ខាង​ការបោះពុម្ពផ្សាយ​ឱ្យបាន​ស្របតាម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ទទួលស្គាល់​សិទ្ធិ​ពលរដ្ឋ​ក្នុងការ​បញ្ចេញមតិ​សេរីភាព​សារព័ត៌មាន និង​ដាក់​កម្រិត​ឱ្យ​ការប្រើប្រាស់​សិទ្ធិ​មិន​ត្រូវឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​សិទ្ធិ​និង​កិត្តិយស​របស់​អ្នកដទៃ ដល់​ទំនៀមទម្លាប់​ល្អ​របស់​សង្គម ដល់​សណ្តាប់ធ្នាប់​សាធារណៈ និង​ដល់​សន្តិសុខ​ជាតិ​។ តុលាការ​ក៏​មិនអាច​សម្រេច​ដាក់ទោស​ជន​ណាមួយ ចំពោះ​កំហុស ឬ​ដាក់​ទោសទណ្ឌ​ដែល​គ្មាន​ចែង​ក្នុង​ច្បាប់​នោះដែរ​។ ច្បាប់​ស្តីពី​របប​សារព័ត៌មាន​ពុំមាន​ចែង​តម្រូវឱ្យ​មានការ​សុំទោស​ជា​សាធារណៈ​នោះទេ​។​

យន្តការ​ដោះស្រាយ​វិវាទ​ក្រៅ​តុលាការ​

​តាម​ពិសោធន៍​នៅ​ប្រទេស​មួយចំនួន គេ​បង្កើតឱ្យមាន​យន្តការ​ដោះស្រាយ​វិវាទ​ដោយ​ការផ្សះផ្សា ឬ​ម​ជ្ឈ​ត្ត​ការ​ដូចជា Ombudsman ដើម្បី​សម្រេច​ថា​តើ​គួរ​លុប​លិខិត​អនុញ្ញាតឱ្យ​ផ្សាយ​សារព័ត៌មាន ឬ​ពុំគួរ ជាពិសេស នៅពេលដែល​ទំនាស់​កើតឡើង​រវាង​អង្គភាព​សារព័ត៌មាន និង​ស្ថាប័ន​រដ្ឋអំណាច​។ ក្នុងករណី​ដែលមាន​ទំនាស់​រវាង​អ្នកសារព័ត៌មាន​ជាមួយនឹង​មន្ត្រី​សាធារណៈ ឬ​បុគ្គល​សាធារណៈ ជាពិសេស​ជាមួយ​នាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រី​មិនបាន​សម្រេចសេចក្តី​ក្នុងនាម​ជា​ស្ថាប័ន​គ្រប់គ្រង​អព្យាក្រឹត ឬ​ជា​អាជ្ញាកណ្តាល​នោះទេ​។​

ផលវិបាក​ពី​ការដោះស្រាយ​មិន​យុត្តិធម៌​

​គេ​អាច​គិតថា ក្រសួង​ព័ត៌មាន​មិនបាន​ខិតខំ​ជួយ​ស្វែងរក​ដំណោះស្រាយ​យុត្តិធម៌​សម្រាប់​អ្នកសារព័ត៌មាន​នោះទេ​។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រសួង​ប្រើ​អំណាច​រដ្ឋបាល​រឹតត្បិត​សេរីភាព និង​ឯករាជ្យ​នៃ​សារព័ត៌មាន​ក្នុង​បុព្វហេតុ​នយោបាយ​។​

​ជា​ផលវិបាក វិនិយោគិន​នានា និង​ប្រជាពលរដ្ឋ​អាច​កាត់បន្ថយ​ជំនឿ​លើ​ស្ថាប័នរដ្ឋ ពី​ព្រោះតែ​គ្មាន​ការធានា​សុវត្ថិភាព​គតិយុត្ត និង​ភាពប្រាកដប្រជា​នៃ​ការប្រើ​អំណាច​រដ្ឋ​។ លិខិត​រដ្ឋបាល​មួយ​ដែល​បានចេញ​ឱ្យគេ​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​អាច​ត្រូវបាន​ដកហូត ឬ​លុបចោល​វិញ​ដោយ​ពុំបាន​ឆ្លងកាត់​នីតិវិធី​ដោះស្រាយ​ដោយ​ឯករាជ្យ ឬ​គ្មាន​ការទទួលខុសត្រូវ​លើ​ផលវិបាក​ដែល​កើតមាន​ពី​ការ​លុប​នោះ​។ វា​ក៏​អាច​ជាការ​បំភ័យ​ដល់​អ្នកសារព័ត៌មាន និង​បុគ្គល​ផ្សេងទៀត​ដែលមាន​បំណង​ប្រើ​សិទ្ធិ​បញ្ចេញមតិ និង​សិទ្ធិ​សារព័ត៌មាន ដែល​អាច​មិន​ស្រប​នឹង​គំនិត​ឬ​សេចក្តី​ចង់បាន​របស់​អ្នកមានអំណាច​។​

​ក្រសួង​ព័ត៌មាន​គួរ​យក​ករណី​វិវាទ​ខាងលើ​មក​ដោះស្រាយ តាម​យន្តការ​ឯករាជ្យ តម្លាភាព​និង​យុត្តិធម៌​មួយ​។ មុននឹង​មានការ​ជម្រះ​ក្តី​អំពី​ចរិតលក្ខណៈ​នៃ​កំហុស និង​ទំហំ​នៃ​ព្យសនកម្ម​ដល់​ជនរងគ្រោះ ក្រសួង​ពុំគួរ​សន្មត​ថា អ្នកសារព័ត៌មាន​បាន​ប្រព្រឹត្ត​កំហុស​ធ្ងន់ធ្ងរ​ហើយ​ជ្រើស​រើសយក​ការសម្រេច​លុប​លិខិតអនុញ្ញាត​របស់គេ​នោះទេ ពីព្រោះ​ទណ្ឌកម្ម​នេះ អាច​មិន​សមាមាត្រ​ទៅនឹង​កំហុស ឬ​ព្យសនកម្ម​ដែល​កើតមាន​ដោយសារ​កំហុស​នោះ​។ ការសម្រេច​បែបនេះ​អាចជា​យុត្តសាស្ត្រ​មិនល្អ​ក្នុងការ​អនុវត្ត​ច្បាប់ ហើយ​វា​បានបង្ហាញ​ពី​កង្វះខាត​នូវ​យន្តការ​ដោះស្រាយ​ទំនាស់​ឯករាជ្យ តម្លាភាព និង​យុត្តិធម៌​។​ការធ្វើ​បែប​នោះ​វា​នឹងមិន​ជួយ​ឱ្យ​វិជ្ជាជីវៈ​សារព័ត៌មាន​កាន់​តែ​រឹងមាំ ឬ​អ្នកសារព័ត៌មាន​កាន់តែ​មាន​សីលធម៌​ខ្ពស់​នោះទេ​៕

​លោក មាស ភក្តី​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ​