ភ្នំពេញ៖ ប្រវត្តិសាស្ត្រមានការផ្លាស់ប្តូរ ថ្ងៃនេះ ថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៥ នៅពេលដែលប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីងពីង មកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើនទំនាក់ទំនងការទូត និងសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែស៊ីជម្រៅ ផ្ទុយស្រឡះកាលពី ៥០ឆ្នាំមុន។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រទេសកម្ពុជាបានឃើញចំណុចរបត់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន ដែលបានផ្លាស់ប្តូរជីវិតរបស់ប្រជាជនជារៀងរហូត។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា នេះបានកត់សម្គាល់ពីការដួលរលំនៃរបបសាធារណៈរដ្ឋខ្មែរ និងជ័យជម្នះរបស់ខ្មែរក្រហម ខណៈដែលកងកម្លាំងរបស់ ប៉ុល ពត បានចូលកាន់កាប់ទីក្រុង ដែលជាសញ្ញានៃការចាប់ផ្តើមនៃរបបដ៏ឃោរឃៅដែលឆក់យកជីវិតមនុស្សរាប់លាននាក់។
លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា (DC-Cam) បានឱ្យដឹងថា៖ «ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ នៅតែជាថ្ងៃដ៏ខ្មៅងងឹតបំផុតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិ ព្រោះវាជាថ្ងៃដែលសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ក្រោមការដឹកនាំរបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានដួលរលំជាផ្លូវការ ហើយខ្មែរក្រហមបានចូលកាន់កាប់រាជធានី»។
សកម្មភាពយោធានៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
ពេលវេលាចុងក្រោយរបស់សាធារណរដ្ឋខ្មែរនៅថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ត្រូវបានបញ្ចប់ដោយបរាជ័យក្នុងការចរចាសន្តិភាពជាមួយខ្មែរក្រហមដែលកំពុងតែកម្លាំងខ្លាំង។
នៅវេលាម៉ោង ១ រំលងអាធ្រាត្រ ឡានជីប A2 ពីរគ្រឿង ទង់ពណ៌ស បានចាកចេញពីព្រំប្រទល់រាជធានីភ្នំពេញ ដោយមានសេចក្តីប្រកាសមួយជំរុញឱ្យកងកម្លាំងទាំងអស់ទម្លាក់អាវុធ ហើយចូលរួមចរចាជាមួយពួកឧទ្ទាម។
មកដល់ម៉ោង ១:៣០ នាទី សេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានបញ្ជាឱ្យមានការបាញ់កាំភ្លើងធំជានិមិត្តរូប ជាមួយនឹងកាណុង ១០៥ មីល្លីម៉ែត្រ ដែលជាការទទួលស្គាល់ដំណើរការសន្តិភាព។
នៅវេលាម៉ោង២:៤៥នាទីទៀបភ្លឺ មន្ត្រីយោធានៅតាមបណ្តោយជួរមុខរាជធានីភ្នំពេញ បានចាប់ផ្តើមរុះរើដោយដាក់អាវុធចូលទៅក្នុងអង្គភាពដែលបានកំណត់។
មកដល់ម៉ោង ៦ ព្រឹក ឧទ្ធម្ភាគចក្របានចាប់ផ្តើមហោះហើរឆ្ពោះទៅទិសខាងលិច អ្នកដំណើររបស់ពួកគេចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ នៅពេលដែលកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម ដឹកនាំដោយទាហានស្លៀកពាក់ខ្មៅគ្រប់ៗគ្នា បានគ្រប់គ្រងលើផ្ទៃមេឃ។ ជោគវាសនានៃរដ្ឋធានីត្រូវបានផ្សាភ្ជាប់។
ខ្មែរក្រហមដណ្ដើមទីក្រុងភ្នំពេញ
នៅម៉ោង៦:១៥នាទីព្រឹក ទាហានខ្មែរក្រហមចូលមកភ្នំពេញ។ ទាហានស្លៀកពាក់ខ្មៅពាក់កាំភ្លើងវែង និងស្បែកជើងកង់រថយន្តផលិតដោយចិន ទាហានបានដើរក្បួនតាមផ្លូវដោយដាក់ខ្លួនទៅវត្តភ្នំដូនពេញ។
ខ្មែរក្រហមធ្វើតាមការណែនាំរបស់បក្សពួកគេនៅគ្រប់ទីកន្លែង ដោយថ្មើរជើង លើយានជំនិះ និងនៅលើអាកាស។
នៅម៉ោង៦:៤៥នាទីព្រឹក សេចក្តីប្រកាសទីមួយក្នុងចំណោមសេចក្តីប្រកាសជាច្រើនត្រូវបានចាក់ផ្សាយតាមស្ថានីយវិទ្យុភ្នំពេញ ដោយពួកខ្មែរក្រហមមកពីភូមិភាគខាងត្បូង។
ការផ្សាយបានប្រកាសថា៖ «គណបក្សរបស់យើងទទួលបានជ័យជម្នះមួយរយភាគរយទូទាំងប្រទេស។ គណបក្សរបស់យើងស្វែងរកសន្តិភាពដោយសន្តិវិធី ហើយយើងសូមអញ្ជើញមន្ត្រីទាំងអស់ រួមទាំងមន្ត្រីមកពីសាធារណរដ្ឋខ្មែរ មកប្រមូលផ្តុំនៅមុខក្រសួងឃោសនាការជាតិ ដើម្បីចរចាដោយសន្តិវិធី»។
នៅម៉ោង ៧:១៥ ព្រឹក ភូមិភាគខាងលិចនៃខ្មែរក្រហមបានចេញនូវការចាក់ផ្សាយដ៏ញាក់សាច់ជាលើកទីពីរ ដោយប្រកាសថា៖ «គណបក្សរបស់យើងបានទទួលជ័យជម្នះដោយគ្រាប់កាំភ្លើង ហើយគ្មានការចរចាណាមួយកើតឡើងទេ ជនក្បត់នឹងត្រូវចាញ់ ហើយគ្មាននរណាម្នាក់ទទួលខុសត្រូវចំពោះការបាត់បង់របស់ពួកគេឡើយ»។
នៅវេលាម៉ោង៧:៣០នាទីព្រឹក រលកទី៣នៃសេចក្តីប្រកាសបានកើតមានឡើងតាមឧបករណ៍បំពងសំឡេងដែលបំពាក់លើរថយន្ត Lambretta ដោយជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងរាជធានីភ្នំពេញរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់ ស្នាក់នៅក្នុងផ្ទះរបស់ពួកគេ និងត្រៀមជម្លៀសខ្លួនចេញពីទីក្រុងជាបណ្តោះអាសន្ន។
សារនោះបន្លឺឡើងច្បាស់ណាស់៖ «ចូរចេញពីទីក្រុងក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃ ប៉ុន្តែកុំយករបស់មកច្រើនពេក»។
ការជម្លៀស៖ អាណត្តិរបស់អង្គការ
ការជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញត្រូវបានធ្វើឡើងដោយខ្មែរក្រហមក្រោមការណែនាំរបស់អង្គការ ដែលជាស្ថាប័នគ្រប់គ្រងរបស់បក្ស។
ហេតុផលនៅពីក្រោយការបណ្ដេញចេញជាទ្រង់ទ្រាយធំបានកើតឡើងពីបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្មែរក្រហមក្នុងការបង្រួបបង្រួមអំណាច បណ្តេញសត្រូវដែលគេយល់ឃើញ និងរៀបចំទីក្រុងសម្រាប់ការវាយប្រហារជាយថាហេតុដោយកងកម្លាំងបរទេស រួមទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។
នៅម៉ោង ៧:៤៥នាទីព្រឹក ទាហានខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមដើរល្បាតតាមផ្លូវតូចចង្អៀត ដោយបណ្តេញអ្នកស្រុកចេញពីផ្ទះរបស់ពួកគេ។ អ្នកដែលប្រឆាំង ឬមិនព្រមចាកចេញត្រូវបានគេបាញ់ភ្លាមៗ។
ការជម្លៀសមិនមែនគ្រាន់តែជាឧបាយកលនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែជាសញ្ញានៃការចាប់ផ្តើមនៃការរៀបចំឡើងវិញសង្គមដោយហឹង្សា ដែលលែងមានឱកាសសម្រាប់ការប្រឆាំង។
យោងតាមនាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានឱ្យដឹងថា៖ «ការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្មែរក្រហមក្នុងការបោសសម្អាតទីក្រុង ស្របតាមស្មារតីនៃកាតព្វកិច្ចការពារប្រជាជន និងធានាអនាគតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី វាក៏ជាចលនាដើម្បីធានាបាននូវការគ្រប់គ្រងដាច់ខាតរបស់របបនេះលើប្រជាជន»។
ហេតុផលដែលបានប្រកាសសម្រាប់ការជម្លៀសគឺជាការគំរាមកំហែងនៃការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អាមេរិក ទោះបីជាអ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រជាច្រើនបានចាត់ទុកនេះជាលេសសម្រាប់ការបោសសម្អាតក្រុមប្រឆាំង និងការប៉ុនប៉ងបំបាក់ស្មារតីប្រជាជន។
កេរដំណែលនៃថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥
សម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា ថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ គឺជាការចាប់ផ្តើមនៃសុបិន្តអាក្រក់ដែលមិនអាចនឹកស្មានដល់។
ការជម្លៀសនេះនាំទៅដល់ការផ្លាស់ទីលំនៅដោយបង្ខំនៃអ្នករស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញរាប់លាននាក់ទៅកាន់តំបន់ជនបទ ដែលពួកគេត្រូវបានទទួលរងនូវពលកម្មដោយបង្ខំ ការអត់ឃ្លាន និងការប្រហារជីវិត។
លោក ឆាង យុ បាននិយាយថា៖ «របបខ្មែរក្រហមអូសបន្លាយរយៈពេលជិតបួនឆ្នាំ ក្នុងអំឡុងពេលដែលមនុស្សប្រមាណ ១,៧ លាននាក់បានស្លាប់ដោយសារការប្រហារជីវិត ការអត់ឃ្លាន និងការងារហួសប្រមាណនៅក្នុងអ្វីដែលឥឡូវនេះគេស្គាល់ថាជារបបប្រល័យពូជសាសន៍កម្ពុជា»។
កេរដំណែលនៃសម័យនេះនៅតែដក់ជាប់នៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ដោយមានអ្នករស់រានមានជីវិត និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដែលផ្ទុកនូវរបួសផ្លូវចិត្ដ។
ហាសិបឆ្នាំក្រោយមក ការចងចាំថ្ងៃទី ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ នៅតែជាការរំឭកដ៏ក្រៀមក្រំនៃអំណាចបំផ្លិចបំផ្លាញនៃរបបផ្តាច់ការ៕
រូបថតឯកសាររបស់អង្គការ ជាគណៈគ្រប់គ្រងបក្សជម្លៀសប្រជាជនរបស់ខ្មែរក្រហមពីរាជធានីភ្នំពេញ។ រូបថត មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា
